Czym są nowalijki?
Nowalijki to młode warzywa, które pojawiają się wiosną po raz pierwszy w danym sezonie. Do najpopularniejszych nowalijek zalicza się: sałatę, szczypiorek, rzodkiewkę, cebulę dymkę, nać pietruszki, ogórki, pomidory, rzeżuchę. Są dostępne na rynku już od marca. Początkowo pochodzą z uprawy w szklarniach, a dopiero pod koniec maja pojawiają się nowalijki uprawiane na gruncie.
Często przed ich zakupem zniechęca nas obawa o ich skład. Są one zazwyczaj zasilane nawozami mineralnymi, w tym nawozami azotowymi, które mogą się w nich kumulować i przez to zmniejszać ich prozdrowotne właściwości.
Okazuje się jednak, że możemy cieszyć się smakiem świeżych i przede wszystkim zdrowych nowalijek wyhodowanych samodzielnie w domu lub ogrodzie. Odrobina czasu i pewien nakład pracy zwrócą się nam bardzo szybko. Kolorowe, młode warzywa szybko ozdobią nasze kanapki i staną się wspaniałym składnikiem wiosennych sałatek. Ważne, aby do uprawy nowalijek wybierać te warzywa, które mają krótki okres wegetacji, a dodatkowo są dosyć odporne na niskie temperatury oraz ataki szkodników i choroby.
Uprawa nowalijek w domu
Pierwsze nowalijki bez problemu wyhodujemy w domu na parapecie. Ważne, aby jego okno było odpowiednio nasłonecznione. Najlepiej więc jeśli będzie miało wystawę południową lub wschodnią. Dla najbardziej niecierpliwych osób najlepsze do uprawy będą m.in. rzeżucha, koperek, szczypiorek i natka pietruszki. Warzywa te mają wiele właściwości zdrowotnych oraz znajdują szerokie zastosowanie w kuchni.
Niewątpliwie najłatwiej samodzielnie w domu wyhodować rzeżuchę, której właściwa nazwa to pieprzyca siewna. Można ją uprawiać na parapecie nie tylko na przełomie zimy i wiosny, ale praktycznie cały rok. Wystarczy na talerzu rozłożyć watę lub ligninę, następnie namoczyć je i na tak przygotowane podłoże wysiać nasiona rzeżuchy. W kolejnych dniach talerz z uprawą należy trzymać na nasłonecznionym parapecie i regularnie podlewać. Już po kilku dniach rzeżucha powinna wykiełkować. Możemy jeść ją samodzielnie lub dodawać do sałatek i kanapek.
Z pewnością bardzo łatwo wyhodować w domu także szczypiorek. W tym celu wystarczy umieścić cebulę w naczyniu z niewielką ilością wody – tak, aby zanurzyć w niej korzenie warzywa. Po kilku dniach spędzonych na nasłonecznionym parapecie cebula zacznie wypuszczać młody i soczyście zielony szczypiorek. Możemy ścinać go bez obaw i posypywać nim kanapki, dodawać do sałatek czy jajecznicy.
Z łatwością możemy też wczesną wiosną uprawiać w domu natkę pietruszki. W tym celu należy umieścić w głębokiej doniczce korzeń pietruszki, który po zimie zaczyna już wypuszczać liście. Do jego sadzenia warto użyć ziemi przeznaczonej do uprawy warzyw i przygotowywania rozsad. Warto też w dnie doniczki wykonać dziurkę, przez którą wydostawać się będzie nadmiar wody. Tak posadzony korzeń pietruszki należy ustawić na słonecznym parapecie i regularnie podlewać odstaną wodą, aby podłoże było zawsze lekko wilgotne. Po ok. 2 tygodniach powinna pojawić się świeża i zdrowa natka pietruszki, którą można wzbogacić smak wielu potraw.
Uprawa nowalijek w ogrodzie
Druga połowa marca to idealny czas również na wysianie do gruntu wielu nowalijek, w tym m.in. rzodkiewki czy szpinaku. Ich nasiona, aby zacząć wschodzić potrzebują temperatury ok. 5 stopni Celsjusza. Po posianiu dobrze jest je zabezpieczyć przed przymrozkami agrowłókniną. Pomoże ona dodatkowo zapewnić odpowiedni poziom wilgotności podłoża oraz zmniejszy ryzyko ataku szkodników i chorób.
Pod koniec marca warto wysiać do gruntu koper. Jednak w związku z tym, że źle znosi on ujemne temperatury, warto również przykryć go agrowłókniną. Ponadto warto wysiewać go partami co 2-3 tygodnie, co znacznie przedłuży okres jego zbiorów.
Jeśli chcemy zwiększyć prawdopodobieństwo szybkiego otrzymania dorodnych zbiorów nowalijek z ogródka, możemy rozważyć ich uprawę w inspekcie. Jest to prosta – najczęściej drewniana – konstrukcja ustawiona bezpośrednio na glebie. Nie posiada dna, a jedynie boczne ścianki oraz pokrywę wykonane z przezroczystego materiału, np. folii. Dzięki swojej budowie inspekt zapewnia posianym w nim warzywom lepsze warunki do rozwoju. Należy jednak pamiętać o tym, aby regularnie go otwierać i wietrzyć wschodzące nowalijki. Ponadto trzeba chronić je przed nadmiernym chłodem lub zbyt silnym działaniem promieni słonecznych. W tym celu warto okrywać je matami.
W inspekcie z powodzeniem uprawiać można przede wszystkim rzodkiewkę, szczypiorek, koper, rzeżuchę, pietruszkę naciową, sałatę i buraka ćwikłowego na botwinę.