Jak napisać rozprawkę? Jak postawić tezę i ją uargumentować? Praktyczne wskazówki

Czym jest rozprawka?

W codziennych rozmowach często bronimy swojego stanowiska. Im trafniej dobierzemy argumenty, tym skuteczniej możemy przekonać innych. Istotne jest ponadto przedstawienie ich w uporządkowany sposób. Pisanie rozprawki sprzyja rozwijaniu umiejętności tworzenia spójnych, logicznych wypowiedzi. Warto doskonalić tę sztukę, aby umieć w ciekawy i twórczy sposób przedstawiać swoje racje. Jest jeszcze inna praktyczna wartość kształcenia się w tej kwestii - wypowiedź argumentacyjna jest formą wymaganą na egzaminie maturalnym.

Cechami tego gatunku są między innymi: trójdzielna kompozycja (wstęp, rozwinięcie i zakończenie) i posługiwanie się argumentami. Pisząc rozprawkę, autor rozwiązuje dany problem. Musi zatem wnioskować, uzasadniać i porównywać. Jest to forma pracy prezentująca tok myślenia autora, ma charakter problemowy. Wymaga umiejętności logicznego rozumowania i analizy.

Cechy rozprawki

Trójdzielna kompozycja to wymóg klasyczny. Składają się na nią:

• wstęp
• rozwinięcie
• zakończenie

Oto prosty, prawidłowy układ rozprawki. Co powinno się znaleźć we wstępnej części pracy? To kilka zdań wprowadzających w temat wypracowania. Ten akapit rozpoczyna twoją pracę i zachęca do lektury, inicjuje problem oraz zawiera tezę, czyli zdanie, którego będziesz bronić. Co z częścią argumentacyjną? O tym w dalszej części artykułu.

Jak wygląda rozwinięcie rozprawki?

W części argumentacyjnej kompozycja rozprawki zależy od tego, co pojawiło się we wstępie. Jeśli jesteśmy pewni stanowiska, bronimy tezy, przywołując kolejne argumenty. Jeśli nie mamy przekonania co do poruszanego w wypracowaniu problemu, stawiamy hipotezę i na argumenty odpowiadamy kontrargumentami. Każdy z nich trzeba wzmocnić przykładem. Według nowych wymagań maturalnych może nim być jedynie tekst literacki.

Nowością są ponadto konteksty, które należy przywoływać funkcjonalnie. Warto powoływać się na filmy, książki o różnej tematyce, dzieła malarskie, rzeźby, biografie twórców. Wartościowe są nawiązania filozoficzne, historyczne, społeczne. Możliwości jest wiele. Należy tylko pamiętać, że kontekst ma być związany z problemem poruszanym w rozprawce.

O tym warto wiedzieć!

Pamiętaj, że pojęć "przykład” i "argument” nie można stosować zamiennie – przykład ma za zadanie zilustrować argument. Stanowi dowód na to, że sformułowane stwierdzenie jest prawdziwe.

Jeśli odwołujesz się do lektury, nie streszczaj utworu, który jest podstawą twoich rozważań. Wykorzystaj znajomość tekstu w sposób funkcjonalny, czyli omów te jego wątki, które dobrze ilustrują to, o czym piszesz.

Logicznie powiązane argumenty i porządek argumentacji

Ta cecha dotyczy części, którą określamy mianem rozwinięcia. Porządek myślenia jest bardzo ważny. Wielu zadaje sobie pytanie: jak przywoływać kolejne argumenty, aby się nie powtarzać? Można używać następujących konstrukcji:

• Z kolei, z drugiej strony, patrząc na to inaczej
• Następnie pragnę przytoczyć, zamierzam uzasadnić, przytoczę dowód tej wagi co…
• Teraz przejdę do sprawy następnej
• Nie można zapomnieć o…
• Jest coś, o czym trzeba pamiętać…
• Czy to już wszystko? Jeszcze należy wspomnieć o…

Czego unikamy w rozprawce?

Oto kilka kwestii, których musimy się wystrzegać:

• zbaczanie z tematu
• omawianie wszystkich utworów literackich danej epoki lub autora po kolei
• streszczanie utworów literackich
• popisywanie się wiedzą niedotyczącą tematu

Pisząc rozprawkę, należy też pilnować trafności argumentacji. W takiej wypowiedzi nie mogą się pojawić argumenty:

• emocjonalne (np. obrażające)
• przedstawiające bardzo subiektywne sądy na temat kogoś albo czegoś jako prawdy ogólne
• odwołujące się do prawd ogólnych (powszechnie znanych)
• odwołujące się do czyjejś wiedzy (przekonań)

O czym warto pamiętać przed redagowaniem rozprawki?

Oto kilka uwag przed napisaniem wypracowania:

• w rozprawce nie można zestawiać przypadkowo zebranych sądów
• warto ją zaplanować, zebrać argumenty wraz z przykładami, ułożyć je w porządku
• należy zadbać, aby przedstawienie naszych własnych sądów było spójne, a użyta argumentacja logiczna i przekonująca
• warto przygotować odpowiednie cytaty z wypowiedzi, które mogą być ilustracją dla argumentów

Rozprawka musi kończyć się konkluzją, w której pojawia się odniesienie do tezy.