Skąd się wzięło FOMO i czym jest?
Fear Of Missing Out (FOMO) to w wolnym tłumaczeniu strach przed wykluczeniemlub strach przed ominięciem czegoś. Pojęcie funkcjonuje od lat 90., ale ścisły termin został spopularyzowany w 2004 roku. Autorem sformułowania jest Patrick J. McGinnis, który opisał zjawisko FOMO w harvardzkim magazynie The Harbus.
Już w 2004 roku FOMO wiązano ze światem nowych technologii i komunikacją w cyberprzestrzeni, czyli Internecie. O zjawisku "nienadążania" pisano od początku w kontekście negatywnym. Osoby dotknięte FOMO miały czuć się sfrustrowane m.in. oczekiwaniem na smsa, brakiem odpowiedzi czy urwaną komunikacją w świecie online.
Frustracja i chęć nadążania za innymi nie są same w sobie cechami FOMO. Syndrom pojawia się zazwyczaj u osób, które mają obniżoną samoocenę. Są samotne, czują się nieszczęśliwe, a kontakt w mediach cyfrowych zastępuje im realne znajomości.
FOMO żeruje na niskiej samoocenie, samotności, strachu przed wykluczeniem społecznym – pisze Dr Rashmi Parmar w Psychiatric Times – i może prowadzić do nerwicy oraz depresji. Uważa się, że wyzwala 2 procesy: uczucie lub spostrzeżenie, że jest się wykluczonym i kompulsywne pragnienie nieustannego śledzenia poczynań innych. FOMO może przejawiać się jako pojedynczy epizod, albo przechodzić w stan przewlekły.
Jakie są objawy FOMO?
Na początku FOMO jest subtelne – wyjaśnia Dr Parmar. Możemy patrzeć na zdjęcie znajomych bawiących się wspólnie lub na zdjęcie rodziny, która jest na "idealnych wakacjach", które zawsze chcieliśmy mieć. Zaczynamy zauważać, że jesteśmy podejrzanie nieobecni (…). Nie możemy się powstrzymać przed porównywaniem. Z biegiem czasu zaczynamy spędzać w social mediach coraz więcej czasu z intencją potwierdzania naszych najgłębszych obaw.
Przymus nadążania za informacjami online, powiadomieniami i newsami to kluczowy objaw FOMO, rozpoznawany przez większość opracowań tematu. Wśród kolejnych, najczęściej występujących objawów wymienia się:
- niską samokontrolę emocji,
- ogólną nerwowość,
- przewlekłe poczucie frustracji,
- poczucie wykluczenia i odizolowania od innych,
- pogorszenie samooceny (poprzez porównywanie się do innych),
- zaburzenia snu,
- wydłużanie czasu spędzanego w mediach (telefon, komputer).
FOMO u dzieci i nastolatków – możliwe zagrożenia
Najnowsze badania potwierdzają, że na FOMO są dużo bardziej narażone młodsze pokolenia, czyli te, które dorastały już w świecie komunikacji cyfrowej. Bogactwo kontaktów online, nadmiar niefiltrowanych treści i anonimowość w sieci niosą ze sobą konsekwencje.
Włoskie badanie z 2023 roku potwierdziło związek pomiędzy FOMO a depresją i uzależnieniem od social mediów. Badanie przeprowadzono na grupie 311 młodych Włochów w wieku 18-35 lat [źródło: Relationships between Depression, Fear of Missing Out and Social Media Addiction: The Mediating Role of Self-Esteem, M.Sommantico et al., Healthcare 2023]. Wyniki analizy potwierdziły, że lęk przed wykluczeniem online jest ściśle powiązany z poczuciem niskiej wartości i możliwością depresji. Autorzy badania piszą wprost: FOMO jest prognostykiem uzależnienia od smartfonu.
Dr Parmar z Psychiatric Times zauważa, że nastolatki zaspokajają w mediach potrzebę walidacji. Jego zdaniem młodzi ludzie preferują kontakt online, ponieważ ten nie wymaga tak dużego, mentalnego wysiłku jak spotkanie twarzą w twarz. U nastolatków z fobią społeczną platformy typu Instagram lub Snapchat pozwalają komunikować się bez konieczności bezpośredniej interakcji – pisze doktor. Jednocześnie przestrzega, że obecny kierunek rozwoju mediów może pogłębić problem poczucia wykluczenia:
W rzeczywistości FOMO jest poważną przyczyną, dla której ludzie śledzą influencerów: nie chcą czegoś pominąć. Social media są wyposażone w tą wiedzę, dzięki czemu tworzą kontent dla czytelnika, który będzie ciągle wracać „po więcej”.
Jak radzić sobie z FOMO?
Psycholodzy i badacze specjalizujący się w temacie proponują:
- wyznaczenie ścisłego limitu czasu spędzanego w mediach,
- medialny detoks – czyli dłuższe okresy przebywania poza mediami,
- zmniejszenie do minimum ilości śledzonych stron, marek i osób,
- przefiltrowanie śledzonych treści pod kątem jakości – unikanie budzących silne, negatywne emocje,
- budowanie siatki socjalnej realnych znajomości.
Specjaliści polecają również szeroko rozumiane zajęcia relaksacyjne – od jogi po ćwiczenia oddechowe. Nad FOMO można pracować zajmując się w pierwszej kolejności psychiką, emocjami i szeroko rozumianym dobrostanem (ang. wellbeing).
Coraz popularniejszą alternatywą dla FOMO i przesytu informacji jest tzw. JOMO (ang. joy of missing out) – czyli dosłownie radość z nienadążania, styl życia wywodzący się m.in. z filozofii slow life.