Tłusty czwartek 2023 i pączki. Kiedy wypada? Skąd ta tradycja?

Tłusty czwartek historia

Z zapisków historii wynika, że tłusty czwartek znany był już w starożytnym Rzymie. Rzymianie świętowali w ten sposób odejście zimy i nadejście wiosny. Okazuje się jednak, że zwyczaj ten może mieć o wiele starsze korzenie. Pierwsze wzmianki na ten temat pojawiają już u starożytnych badaczy, którzy spisali zwyczaje i obyczaje plemion pogańskich dzisiejszej Europy.

Obyczajem kultywowanym w tym dniu, gdy obserwowano pierwsze oznaki nadchodzącej wiosny, było głównie jedzenie tłustych potraw. Nie były to jeszcze znane dziś słodkie pączki, ale pieczone placki z ciasta chlebowego wypełnione słoniną, dosyć tłustym mięsem oraz ziołami. Takie „pączki” popijane były winem. Zawarte w plackach tłuste elementy były symbolem dobrobytu. Słodkości pączek nabrał dopiero z czasem i najprawdopodobniej zapożyczył ją z kuchni arabskiej.

Tłusty czwartek w Polsce

W Polsce tłuste święto celebrowano już w XIII wieku. W Małopolsce nazywało się ono combrowym czwartkiem. Legenda głosi, że żył tam zły i bardzo bogaty, ale skąpy krakowski wójt. Człowiek ten gnębił i grabił okoliczną ludność. Kiedy umarł, mieszkańcy urządzili wielką ucztę z winem i tłustym jedzeniem, ciesząc się, że ich oprawca nie żyje. Dniem jego śmierci miał być właśnie czwartek.

Same pączki, zwane także pampuchami, pojawiły się w Polsce w XVII wieku. Był to jednak przysmak głównie podawany na stołach miejskich i dworskich. Na wsi stały się popularne dopiero na przełomie XIX i XX wieku.

Ciekawostki na temat tłustego czwartku

Pierwsze polskie pączki podobnie jak te, które jadali starożytni Rzymianie, nie były słodkie. Były nadziewane słoniną i podawane z tłustymi mięsami oraz popijane wódką. Słodkie stały się dopiero w XVI wieku. Okrągłego kształtu nabrały zaś na przełomie XVII i XVIII wieku, a więc wtedy gdy do wypieku zaczęto używać drożdży.

Pączki nazywano blinami, babałuchami a na Śląsku kreplami. Słowo to pochodziło od niemieckiego Krapfen, czyli „ciasta smażonego na tłuszczu”. „Mnieysi stanowie pieką kreple, wietsi torty” pisał Mikoła Rej.

Na Śląsku w tłusty czwartek przez wiele lat chodziły pochody przebierańców. Ich główną postacią był niedźwiedź, którym straszono mieszkańców wiosek. Aby nic im nie zrobił musieli poczęstować go niczym innym jak słodkościami w postaci pączków. W innych miastach Polski podczas pochodów zabijano grajka. Miało to symbolizować nadejście postu, czyli czasu wyciszenia przed Wielkanocą.

Z danych wynika, że statystyczny Polak w tłusty czwartek zjada 2,5 pączka a tego dnia ogółem spożywanych jest ich ok. 100 mln.

Tłusty czwartek na świecie

Nie tylko my mamy pączki. Amerykanie zajadają się tzw. donuts, czyli pączkami z dziurką w środku. Podobnie jak nasze pączki oblewa się je lukrem i posypuje różnymi dodatkami jak chociażby czekolada, czy wiórki kokosowe. W Turcji zjemy pączki, które nazywają się lokma. To kulki ze smażonego ciasta nasiąknięte syropem lub miodem. Zeppole to z kolei pączki włoskie nadziewane kremem i dżemem. W tym kraju na południu piecze się nieco inny rodzaj pączków nazywany frittelle. Powstałe z ciasta drożdżowego kule nadziewa się orzechami i rodzynkami. W Izraelu można zjeść sufganijot, które przypominają niemieckie pączki w postaci małych kulek z nadzieniem serowym oraz ponczkes podobnie do polskich pączków i wprowadzone do tradycji przez polskich Żydów.

Amerykanie i Anglicy obchodzą swój pancake tuesday a Rosjanie maslanice. Nieco inny dzień i deser wybrali do świętowania końca karnawału Francuzi. Tu celebruje się tłusty wtorek a zamiast pączków serwuje się naleśniki z dużą ilością karmelu i masła. Włosi w tłusty czwartek podają pączki twarde i kruche nadziewane budyniem lub likierami a Hiszpanie również smażone w głębokim tłuszczu ze słodkiego ciasta paluszki churros zazwyczaj posypane cukrem pudrem lub kryształkami cukru i maczane w płynnej czekoladzie.

Dlaczego trzeba zjeść pączka w tłusty czwartek?

Staropolski przesąd mówi, że kto nie zje, choć jednego pączka w tłusty czwartek będzie miał pecha aż do grudnia. Okrągły kształt pączka symbolizuje rok, a więc zjedzenie go ma przynieść szczęście i dobrobyt. Mawiano, że zjedzenie pączka w tłusty czwartek nie idzie „w boczki”. W dawnych czasach w niektóre pączki wkładano migdały lub orzechy włoskie. Kto na nie natrafił, miał mieć jeszcze więcej szczęścia, niż gwarantowało je samo zjedzenie pączka.

Kiedy wypadka tłusty czwartek w 2023 roku?

Tłusty czwartek to święto ruchome, które zależy od tego, jak wypada w danym roku Wielkanoc. W 2023 roku pączkami objadać się będziemy 16 lutego.