W literaturze psychologicznej istnieje wiele różnych definicji stresu. Jedną z bardziej znanych jest ta zaproponowana przez psychologa Richarda Lazarusa, uważanego za największy autorytet w tej dziedzinie. Wskazuje w niej, że stres jest relacją między jednostką i środowiskiem, którą to relację osoba ocenia jako nadwerężającą jej zasoby i zagrażającą jej dobrostanowi. Psycholodzy zwracają uwagę, że ocena sytuacji jako stresującej, bądź niezagrażającej jest podyktowana subiektywnym spojrzeniem na problem. Ta sama sytuacja może więc być przez jedną osobę interpretowana jako niebezpieczna, natomiast przez drugą, jako nie mająca znaczenia. Inny psycholog – Hans Selye, który jako pierwszy podjął próbę opisania czym jest stres, definiuje go jako nieswoistą reakcję organizmu na wymagającą sytuację. Dobrym przykładem obrazującym ten sposób rozumienia stresu jest sytuacja, w której uczeń zdaje egzamin maturalny. Wymagająca sytuacja, staje się przyczyną złego samopoczucia objawiająca się np. bólem żołądka czy rozdrażnieniem. W raporcie „Polacy a stres” czytamy, że ponad połowa z nas irytuje się gdy nie udaje nam zrealizować swoich planów. Podobny odsetek przyznaje, że zdarza im się impulsywnie reagować na zwykłe sytuacje życiowe czy zamartwiać się nawet z błahych powodów.

Reklama

Negatywne uczucia, czyli?

Jak wynika, z raportu instytutu badawczego GFK, istnieje korelacja pomiędzy identyfikowaniem źródła stresu a częstotliwością jego występowania. Na przykład osoby, które odczuwają stres częściej, przynajmniej raz w tygodniu, zdecydowanie chętniej przypisują go sytuacjom zawodowym. Jest kilka metod pozwalających trafnie zdefiniować negatywne odczucia, takie jak stres. Zdaniem psycholog – Julity Panufnik, konsultanta ds. rozwoju kariery w Dziale Praktyk i Karier Uczelni Łazarskiego, autorki cyklu warsztatów z umiejętności psychologicznych odbywających się na uczelni – młody człowiek powinien spojrzeć na stres, w tym także na inne negatywne odczucia, wielowymiarowo, tzn. z kilku płaszczyzn.

- Mam myśli, kontekst fizjologiczny, emocjonalno-behawioralny oraz poznawczy - mówi ekspertka. - Reakcja na stres przejawia się bowiem w tych trzech obszarach. Następuje wtedy pobudzenie układu sympatycznego, co w konsekwencji prowadzi do różnorodnych zmian w naszym organizmie, który podejmuje walkę ze stresem. Fizjologiczne symptomy, jakie możemy zaobserwować w takiej sytuacji to np. zwiększenie częstości oddychania, suchość w ustach, bladość twarzy czy uczucie ścisku w żołądku. Natomiast na poziomie emocjonalno-behawioralnym dostrzec można ogólne pobudzenie emocjonalne. Równolegle ze stresem mogą występować takie emocje, jak: strach, lęk, zniecierpliwienie, a także wstyd, jak również zachowania agresywne. Symptomy reakcji w obszarze poznawczym przejawiają się m.in. w trudnościach z zapamiętywaniem informacji, rozproszeniem uwagi i obniżeniem koncentracji oraz gonitwie myśli. Chcąc trafnie zdefiniować stres, młody człowiek powinien przede wszystkim umiejętnie obserwować to co się z nim dzieje. Nauczyć się czytania swoich reakcji i własnego ciała, aby móc ocenić zaistniałą sytuację. Po prostu obserwować siebie »z boku«, z pewnego dystansu. Dopiero takie spojrzenie daje pełny obraz i uzyskanie wglądu w siebie - dodaje.

Punktem wyjścia jest rozpoznanie sytuacji

Według psychologów ocena stresujących sytuacji jest niezwykle istotną i kluczową kwestią. To od niej zależy jakie środki zaradcze zostaną uruchomione.

— W kontekście wystąpienia sytuacji stresowej, wyróżniamy ocenę pierwotną oraz wtórną. Ocena pierwotna związana jest z interpretacją zaistniałej sytuacji. Na tym etapie człowiek uwzględnia przede wszystkim czy dane zjawisko jest korzystne – może mieć pozytywne skutki, lub też czy jest dla niego w jakimś stopniu zagrożeniem. Jeśli dana sytuacja zostanie sklasyfikowana jako niebezpieczna – zostaje uruchomiony odpowiedni proces adaptacyjny – radzenie sobie. Ocena wtórna natomiast dotyczy tego, jakimi środkami dysponuje jednostka na drodze poradzenia sobie z sytuacją stresową. Mówiąc najprościej ocena pierwotna jest próbą odpowiedzi na pytanie: »Czy znajduję się w sytuacji trudnej?«, natomiast ocena wtórna: »Co mogę zrobić w zaistniałej sytuacji?— wyjaśnia Panufnik.

Reklama

Złoty środek na stres?

W badaniu GFK, respondenci wśród najczęściej stosowanych sposobów na stres wymieniali obejrzenie filmu lub posłuchanie muzyki – wskazała je ponad połowa Polaków. Ponad 40 proc. spotyka się ze znajomymi lub rodziną, a 35 proc. rozwija swoje pasje , hobby, czyta książki. Psycholodzy są zgodni, że nie da się podać technik radzenia sobie ze stresem, które będą stuprocentowo skuteczne dla każdego. To, co będzie pomocne dla jednej osoby, dla innej może okazać się bezużyteczne i nieefektywne. Natomiast podchodząc do metod radzenia sobie ze stresem w kontekście bardziej uogólnionym można wyróżnić kilka sposobów rekomendowanych przez psychologów.

– Po pierwsze, biorąc pod uwagę sytuację egzaminu czy wystąpienia ważną rolę odgrywa przygotowanie. Jeśli maturzysta ma świadomość tego, że jego wiedza jest szeroka i wystarczająca czuje się pewniej, co w konsekwencji skutkuje mniejszym narażeniem na stres i zniwelowaniem uczucia dyskomfortu. Niezwykle ważne z punktu widzenia psychologii jest również wsparcie społeczne. Wyraża się ono w kontakcie ze znajomymi, rodziną, którzy dają jednostce w sytuacji trudnej poczucie bezpieczeństwa i zrozumienia. Czasem zwykła rozmowa staje się najlepszym lekiem – przekonuje Panufnik.

Inną metodą pomocną w radzeniu sobie ze stresem jest muzykoterapia.

– Taka forma relaksacji dźwiękiem pomaga wyciszyć negatywne emocje. Wystarczy usiąść wygodnie i włączyć spokojną muzykę, taką którą lubimy”. W ocenie Julity Panufnik skuteczna okazuje się również aktywność fizyczna, która jest najprostszą formą relaksu dla młodego człowieka: „Może to być jogging, pływanie, gimnastyka lub inna forma wysiłku – zgodna z naszymi preferencjami i upodobaniami”. Korzystny wpływ ma również zastosowanie technik oddechowych: „Student czy maturzysta między przygotowaniami do egzaminu może poświecić kilka minut, aby skoncentrować się na własnym oddechu, co przynosi ukojenie i odpręża. Istnieje szeroki wachlarz metod i technik walki ze stresem. Ważne aby umiejętnie wybrać odpowiedni dla siebie sposób, ponieważ jest to kwestia bardzo indywidualna – podkreśla ekspertka.

Zmierz się ze stresem - warsztaty

Opanowanie i kontrola stresu to ważna umiejętność w życiu młodego człowieka. Stres na pierwszy rzut oka – w opinii Julity Panufnik - wydaje się zjawiskiem powszechnym, obecnym w życiu każdego człowieka, niekiedy działającym również pozytywnie – np. w sytuacji mobilizacji do działania. Natomiast warto zwrócić uwagę, że może on mieć niezwykle niebezpieczne skutki, zwłaszcza dla młodego człowieka, który styka się często po raz pierwszy z niepowodzeniami, porażkami, niezdanymi egzaminami czy innymi niekorzystnymi zdarzeniami. Opanowanie i kontrola jest kluczowa w takim momencie, jeżeli wskazanych elementów zabraknie konsekwencje mogą okazać się bardzo szkodliwe. Stres, zwłaszcza długotrwały, prowadzi do otyłości, bezsenności, nerwic czy depresji, stanowiących zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Kluczowe znaczenie ma umiejętność właściwego zarządzania czasem. Dlatego warto skorzystać z profesjonalnych warsztatów i spotkań z fachowcami.