Rozmowa z Rafałem Kornatem, adwokatem kościelnym z Kancelarii Prawnej Kornat.
Czym zasadniczo różni się cywilny proces rozwodowy od kościelnego procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa?
Rozwód cywilny nie wywołuje skutków prawnokanonicznych, tzn. mając orzeczenie o rozwodzie, nie możemy żądać od trybunału kościelnego uznania umowy małżeńskiej za nieobowiązującą w świetle prawa kanonicznego. Proces małżeński kościelny ma charakter pisemny i nie jest jawny. Nie ma zatem, tak jak w sądzie cywilnym – publicznych rozpraw, konfrontacji obojga stron wobec sędziego i świadków. Poza tym zeznania stron i świadków są składane indywidualnie w obecności sędziego audytora i notariusza (niekiedy wobec samego audytora). Strony składają jedno zeznanie. Trybunał kościelny nie orzeka o winie stron, lecz o nieważności małżeństwa. Nie ulega wątpliwości, że w zeznaniach często są ujawniane sytuacje problematyczne z życia małżonków. Nie znaczy to jednak, że wyrok będzie miał charakter moralny. Orzeczenie sądu kościelnego ma charakter kanoniczny, czyli wskazuje na wynik rozeznania sędziów co do nieważności małżeństwa.
Sąd kościelny rozpoznaje sprawy o nieważność małżeństwa na prośbę małżonka lub małżonków. Jakie podstawowe elementy powinna zawierać skarga powodowa?
Reklama
W skardze powodowej opisujemy m.in. sferę decyzyjności strony, system wartości, w nawiązaniu do określenia konkretnego stanu faktycznego, dotyczącego praktyki postępowania strony. Jest to robione po to, aby sąd mógł w skardze powodowej odnaleźć związek przyczynowy między niezdolnością, którą przedstawiamy jako tytuł prawny, a konkretnym zachowaniem.
Całościowy obraz opisywanej problematyki ma urzeczywistnić problem polegający na niemożności lub niezdolności w zbudowaniu przez którąś ze stron autentycznej wspólnoty małżeńskiej. Opisywana niezdolność to działanie strony, która w swoim radykalizmie uniemożliwiła nawiązywanie poprawnych relacji osobowych z drugim współmałżonkiem, relacje te powinny być skierowane w swojej istocie ku dobru małżonków.
Skarga powodowa w treści nie powinna być zapisem czy zarysem historii małżeństwa w oparciu o rozkład pożycia małżeńskiego stron, jak ma to miejsce w sytuacji redagowania pozwu o rozwód. Sam opis przedstawiający jedynie historię małżeństwa określającą wystąpienie pierwszych problemów małżeńskich, bez argumentacji opisującej istotę problemu, jest niewystarczający.
Kto może przygotować skargę powodową, gdzie ją złożyć, z jakimi opłatami się to wiąże?
Skorzystanie z pomocy prawnej adwokata jest możliwe na każdym etapie procesu kościelnego, jak i od samego początku jego trwania. Osoba zainteresowana lub adwokat strony powinien skierować skargę powodową do właściwego trybunału kościelnego. Do skargi powodowej należy dołączyć listę świadków, dokumenty przypisane przez prawo kanoniczne, a także, jeśli jest taka możliwość, listy, pisma urzędowe, dokumenty medyczne. Skarga powodowa zostaje przyjęta do procesu, jeśli jest uznana wiarygodność zaistnienia problemu prawnego, lub odrzucona z powodu jego braku.
W momencie przyjęcia skargi strona powodowa w trakcie procedowania jest zobowiązana do uiszczenia opłaty sądowej. Koszty sądowe w zależności od diecezji oscylują w granicach (I instancja 800 zł – 1200 zł, II instancja 400 zł – 500 zł). Niekiedy dodatkowe koszty dotyczą opinii psychologicznej (do 200 zł). Kwota na wniosek stron jest rozdzielana na raty.
Jakie błędy najczęściej popełniają małżonkowie, którzy samodzielnie przygotowują skargi powodowe?
Strony samodzielnie redagujące skargę powodową w swojej argumentacji próbują uzasadnić kilka tytułów prawnych, które jednocześnie się wykluczają, np. niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich i symulacja zgody małżeńskiej. Nie można być niezdolnym do pozytywnego aktu woli, a jednoczenie powoływać się na to, że pozytywnym aktem woli wykluczyłem bądź wykluczyłam istotny przymiot małżeństwa.
Ile średnio trwa proces o stwierdzenie nieważności? Jak duży odsetek małżeństw, który składają dzisiaj skargę, otrzymuje stwierdzenie nieważności? Jakie znaczenie ma stwierdzenie nieważności dla byłego już małżonka?
Proces o nieważność małżeństwa w zależności od diecezji trwa około 2 – 3 lat. Strony, które wnioskują o stwierdzenie nieważności umowy małżeńskiej, coraz częściej, przy właściwej próbie weryfikacji zasadności procedowania, otrzymują wyroki pozytywne. Poprawne przedstawienie problemu prawnego najczęściej skutkuje orzeczeniem o nieważności małżeństwa. To pozwala stronie lub stronom ponowne zawarcie związku małżeńskiego w świetle prawa kanonicznego.