Kalendarz, folder reklamowy to wizytówka każdego dobrego przedsiębiorcy. Wiele firm, przygotowując się do pracy nad takimi materiałami, korzysta z usług modelek.
W ustawodawstwie polskim brak jakiejkolwiek definicji pojęcia wizerunku. Przedstawiciele doktryny postrzegają wizerunek jako fizyczne i dostrzegalne cechy człowieka, które jednocześnie umożliwiają identyfikację danej osoby.

Pojęcie wizerunku

Prawo do wizerunku traktowane jest więc jako oddzielne i niezależne od innych dóbr osobistych chronionych prawem. Warto zauważyć, że prawo do wizerunku jako prawo osobiste nie jest prawem zbywalnym – nie można się go zrzec bądź go zbyć, a uzyskana przez dany podmiot zgoda osoby na rozpowszechnianie swojego wizerunku nie może być przez ten podmiot przedmiotem dalszego obrotu.
Reklama
Zgodnie z art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. Jest to kluczowa zasada w kontekście korzystania z wizerunku poszczególnej osoby czy osób.
Zgoda nie powinna być domniemana. Może być ona jednak udzielona w jakiejkolwiek formie, przy czym musi być ona jednoznaczna i określać zakres czy też warunki rozpowszechniania wizerunku. Do takich warunków zaliczyć można: czas rozpowszechniania wizerunek, formę, sposób, nośniki, na jakich wizerunek będzie prezentowany, i inne (np. połączenia z innymi wizerunkami czy komentarzami). Zgoda – co do zasady – jest jednorazowa. Ciężar posiadania zezwolenia będzie obciążał tego, kto z wizerunku danej osoby korzysta. Zgoda może być w każdym czasie odwołana.

Wyjątki od zasady

Artykuł 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiera wyjątki od zasady konieczności posiadania zgody danej osoby na rozpowszechnianie jej wizerunku. Zgodnie z ustawą zezwolenie nie jest wymagane w przypadku, gdy osoba pozująca otrzymała umówioną opłatę za pozowanie, a ponadto dodatkowo nie zastrzegła w sposób niebudzący wątpliwości, iż dla rozpowszechniania jej wizerunku wymagana jest jej zgoda.
Zgody takiej nie wymaga również rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. Mogą tu wystąpić pewne wątpliwość, kogo należy uznawać za osobę powszechnie znaną. Ustawa nie wprowadza bowiem definicji tego pojęcia. Ustalenie okoliczności, czy dany wizerunek jest wizerunkiem osoby powszechnie znanej, będzie więc każdorazowo zależne od konkretnego przypadku jego rozpowszechnienia, kręgu jego odbiorców lub terytorialnego zasięgu. Możliwość rozpowszechniania wizerunku osoby powszechnie znanej bez jej zgody wymaga istnienia związku danej publikacji z pełnieniem przez tę osobę funkcji publicznych. Taka regulacja chroni osoby publiczne przed ingerencją w ich życie prywatne. Jeżeli wizerunek osoby powszechnie znanej został wykonany w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, sprzeciwienie się wykonaniu tego wizerunku nie ma znaczenia dla możliwości jego publikacji.
W odniesieniu do osób niebędących powszechnie znanymi możliwość rozpowszechniania ich wizerunku bez wymaganej ustawą zgody ograniczona została tylko do sytuacji, gdy osoba, której wizerunek podlega rozpowszechnieniu, stanowi jedynie szczegół przedstawianej całości. Obowiązek uzyskania zgody takiej osoby w ww. sytuacji nie będzie istniał nawet wówczas, gdy daną osobę można będzie zidentyfikować. Z punktu widzenia ustawy istotna jest bowiem obiektywna ocena konkretnych okoliczności, nie zaś subiektywne odczucie osoby zainteresowanej.

Przedawnienie 20-letnie

Zgodnie z art. 83 w związku z art. 78 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby bez jej zezwolenia może ona żądać zaniechania tego działania oraz tego, aby osoba, która dopuściła się takiego naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków. Do czynności takich należeć będzie w szczególności złożenie publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie. W przypadku gdy naruszenie było zawinione, sąd może przyznać osobie pokrzywdzonej odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub, na jej żądanie, zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez pokrzywdzonego cel społeczny. Roszczeń tych nie można dochodzić po upływie dwudziestu lat od śmierci osoby, której wizerunek został naruszony.

Kolizja interesów

Kupując zdjęcie od fotografa, mamy do czynienia z dwiema odmiennymi sytuacjami – fotograf jako autor zdjęcia posiada do niego prawa autorskie, a jednocześnie osoba prezentowana na zdjęciu ma prawo decydować o rozpowszechnianiu swojego wizerunku. Są to dwa niezależne prawa – warto więc uregulować w umowie z fotografem nie tylko kwestie dotyczące praw autorskich, lecz także kwestie posiadania przez fotografa zgody na rozpowszechnianie cudzego wizerunku. Fotograf powinien w umowie złożyć oświadczenie, iż posiada również zgodę na rozpowszechnianie wizerunku (dla pewności może dostarczyć taką zgodę).
Ważne!
Okoliczność, że rozpowszechnienie wizerunku nastąpiło za zgodą portretowanego, nie zwalnia osób trzecich, które zamierzają dalej rozpowszechniać taki wizerunek, od uzyskania ponownej zgody ze strony uprawnionego