O tym, kto otrzyma mieszkanie po rozwodzie lub orzeczeniu separacji małżonkowie mogą zadecydować sami albo przeprowadzić podział mieszkania i pozostałego majątku u notariusza (gdy odbywa się to na ich zgodny wniosek) albo w sądzie (gdy sami proponują sposób podziału albo gdy nie mogą porozumieć się i sąd musi za nich podjąć decyzję o tym, kto dostanie poszczególne rzeczy ze wspólnego mienia).
Gdy po orzeczeniu rozwodu lub separacji mąż i żona domagają się podziału majątku wspólnego, to powinni złożyć wniosek w sądzie rejonowym. Jest to sąd właściwy ze względu na miejsce położenia dzielonego majątku. Gdy w skład majątku wspólnego wchodzi mieszkanie, to sąd również zadecyduje o tym kto je otrzyma
Podziału majątku oraz przyznania mieszkania może żądać nawet osoba, która swoim nagannym postępowaniem doprowadziła do rozpadu małżeństwa. Wina nie ma żadnego wpływu na sposób przeprowadzenia działu, a małżonek winny oraz niewinny mają takie same prawa do części majątku wspólnego, jaki przypadnie im po podziale. Wina rozkładu pożycia nie jest więc powodem, który uzasadniałby podział mieszkania na dwie nierówne części. Na wielkość części przyznanej małżonkowi przez sąd nie ma również wpływu to, czy będzie on wychowywał wspólne dzieci.
Wnioskodawca ma prawo domagać się:
Reklama
● podziału majątku wspólnego na dwie równe części
● albo ustalenia nierównych udziałów małżonków w tym majątku,
● ustalenia, jakie wydatki i nakłady zostały poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie oraz które z nich powinny zostać zwrócone osobie, która je poniosła.
Czy mieszkanie zawsze sąd przyzna obojgu małżonkom
Mieszkanie stanowi własność wspólną małżonków. Czy po rozwodzie wejdzie do majątku, który zostanie podzielony pomiędzy oboje?
O tym, komu przypadnie po rozwodzie mieszkanie zajmowane przez małżonków, zadecyduje to, do jakiego majątku ono wchodziło: wspólnego obojga czy osobistego jednego z nich oraz jaki ustrój majątkowy istniał w małżeństwie: wspólność majątkowa czy rozdzielność majątkowa. Do majątku osobistego mieszkanie wchodzi wówczas, gdy: mąż (żona) nabył go jeszcze przed ślubem, otrzymał na podstawie umowy darowizny lub odziedziczył (wtedy nie ma znaczenia, czy objął lokal przed czy po powstaniu między małżonkami wspólnoty majątkowej).
Gdy małżonkowie zawarli umowę o rozdzielności majątkowej, to wówczas każdy z nich dorabiał się wyłącznie majątku osobistego. Dlatego lokal zakupiony po zawarciu intercyzy wchodzi w skład majątku osobistego osoby, która go nabyła.
Małżonek po rozwodzie zatrzyma mieszkanie, które stanowi jego majątek osobisty. Nie musi z tego tytułu spłacić drugiego. Gdy odziedziczy je lub otrzymał z tytułu darowizny, to mieszkanie stanowi majątek osobisty tylko jednego spadkobiercy lub obdarowanego tylko wówczas, gdy spadkodawca lub darczyńca inaczej nie postanowili. Darowizna może zostać uczyniona na oboje małżonków, podobnie jak oboje mogą zostać powołani do spadku i odziedziczyć wspólnie mieszkanie.
Małżonek, który otrzymał mieszkanie z tytułu darowizny lub odziedziczył je, znajduje się więc w sytuacji uprzywilejowanej, bo zatrzyma je przy podziale majątku wspólnego.

Wyłączny właściciel

Na to, kto zostanie wyłącznym właścicielem mieszkania po rozwodzie ma wpływ przede wszystkim to, do jakiego majątku sąd je zaliczy: osobistego jednego małżonka, czy wspólnego obojga. Mieszkanie może bowiem stanowić majątek osobisty małżonka, ponieważ zostało nabyte przez niego jeszcze przed ślubem, na przykład wówczas gdy mąż był jeszcze kawalerem, albo gdy wdowiec odziedziczył je po poprzedniej żonie. Do majątku osobistego należy również wówczas gdy małżonek nabył je wprawdzie w czasie trwanie małżeństwa, ale już po zawarciu umowy o rozdzielności majątkowej zwanej intercyzą.
Natomiast gdy małżonkowie nie zawierali intercyzy i łączy ich wspólność majątkowa, to mieszkanie może stanowić majątek osobisty, gdy mąż albo żona otrzymali je w spadku (w formie dziedziczenia albo zapisu, bądź od 23 październik 2011 r., zapisu windykacyjnego) lub darowizny. Do majątku osobistego wchodzi też mieszkanie zakupione przez małżonka w zamian za składniki majątku osobistego. Chodzi o przypadki gdy po sprzedaniu mieszkania stanowiącego własność osobistą małżonek za uzyskane pieniądze nabył kolejny lokal. Majątkiem osobistym jest też mieszkanie zakupione przez męża lub żonę za pieniądze uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Lokal może stanowić również udział w majątku wspólnym. Ma to miejsce wówczas gdy małżonkowie nabędą go w okresie między ślubem a zawarciem umowy o rozdzielności majątkowej.
Czy majątek małżonków, którego się dorobili, zawsze jest wspólny
Małżonkowie nie zawierali żadnej majątkowej umowy małżeńskiej. Czy w razie podziału majątku po rozwodzie sąd dzieli go na dwie równe części, przyjmując, że oboje mają równe udziały w majątku wspólnym?
Między małżonkami, którzy nie zawierali żadnej umowy majątkowej z chwilą zawarcia małżeństwa, tworzy się wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Oznacza to, że cały zakupiony przez nich po ślubie majątek należy do obojga, bez względu na to, kto faktycznie dokonał zakupu. Małżonkowie stają się współwłaścicielami tych przedmiotów i powstaje między nimi współwłasność łączna. Natomiast po rozwodzie ta współwłasność łączna zamienia się we współwłasność w częściach ułamkowych i każdy z rozwiedzionych małżonków staje się wówczas właścicielem określonej części masy majątkowej kiedyś wspólnej.
Do majątku wspólnego małżonków należą przede wszystkim pobrane wynagrodzenia za pracę oraz dochody z innej działalności zarobkowej męża i żony, dochody z majątku wspólnego i z majątku osobistego każdego z nich oraz środki zgromadzone na ich rachunkach otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego. Natomiast majątek osobisty każdego z małżonków tworzą przedmioty majątkowe, które nie zostały objęte tą wspólnością.
Ważne!
Po orzeczeniu rozwodu małżonek ma prawo wszcząć postępowanie o podział majątku wspólnego. Gdy obejmuje on również wspólne mieszkanie, którego mąż i żona dorobili się po ślubie, to orzekając o podziale, sąd uwzględnia sprawę mieszkania

Wniosek o podział majątku

We wniosku o podział majątku wspólnego można zaproponować sposób podziału, na przykład przez przyznanie całego mieszkania jednemu z małżonków, podczas gdy drugi zostanie spłacony, albo fizyczny podział na dwie części, (ale tylko w takich przypadkach, gdy jest to możliwe), zamianę mieszkania na dwa mniejsze lub sprzedanie go i podzielenie otrzymanej kwoty. Dzieląc majątek, sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, w tym także nierównych udziałów w mieszkaniu. Przy podziale sąd bierze pod uwagę wówczas stopień, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku, ale uwzględnia również nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
W trakcie postępowania sąd ustala skład majątku wspólnego oraz jego wartość. W celu ustalenia wartości może skorzystać z opinii biegłego.
Sąd ma prawo zwrócić uwagę małżonkom, aby wykazali cały majątek, który podlega podziałowi. Nie może jednak z urzędu przeprowadzić postępowania w celu ustalenia, czy posiadają jakiś inny wspólny majątek. Zanim sąd orzeknie o podziale mieszkania, powinien ustalić w skład jakiego majątku ono wchodzi. Tylko wówczas gdy stanowi własność wspólną małżonków, to po rozwodzie zostanie podzielone pomiędzy oboje. Dzieląc majątek, sąd orzeka o tym, kto zatrzymuje mieszkanie, a kto dostanie spłatę.
Czy sąd okręgowy rozstrzygnie o podziale majątku
Toczy się sprawa o rozwód. Czy małżonek może złożyć wniosek o podział majątku wspólnego do sądu okręgowego, który będzie orzekał o rozwiązaniu małżeństwa?
Małżonek ma prawo złożyć taki wniosek. Gdy przeprowadzenie podziału majątku wspólnego nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, to sąd dokona go w wyroku rozwodowym. W przeciwnym razie już po uprawomocnieniu się orzeczenia rozwiedziony małżonek może wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego do sądu rejonowego właściwego według miejsca położenia majątku.

Korzystanie z mieszkania

W wyroku rozwodowym sąd może również orzec o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie, wówczas gdy małżonkowie nadal razem je zajmują. Na przykład gdy mieszkanie ma dwa pokoje, to wówczas każdy małżonek otrzyma jeden. Prawo do większego będzie miała osoba, której sąd powierzył sprawowanie pieczy nad dziećmi. Natomiast z kuchni, łazienki i przedpokoju rozwiedzeni małżonkowie będą korzystali wspólnie. Gdy mieszkanie ma dwie łazienki, to wówczas każdy z małżonków otrzyma wyłącznie dla siebie jedną.
Zdarza się, że wspólne mieszkanie, z którego będą korzystać oboje małżonkowie, ma tylko jedną izbę (np. jest to kawalerka). Wtedy sąd w wyroku może określić różnego rodzaju zakazy przy korzystaniu z niego, np. co do sposobu przyjmowania gości. Sąd może odnieść się też do sposobu korzystania z mebli lub innych sprzętów w mieszkaniu i wskazać, z których z nich może korzystać tylko wyłącznie mąż albo żona. Natomiast już podczas wspólnego korzystania z mieszkania eksmałżonek ma prawo zwrócić się do sadu o orzeczenie o zmianę tego sposobu. Powinien jednak wówczas uzasadnić, jakie okoliczności uzasadniają jego wniosek.
Na wniosek małżonków sąd może również określić, w jakim stopniu uczestniczą w opłatach za czynsz i media. Jeżeli jednak jeden z małżonków odmówi płacenia w terminie, to wówczas drugi, który poniesie płatności, ma prawo wystąpić z pozwem o zapłatę.
Gdy wspólnie mieszkający małżonek urządza awantury i zakłóca spokój, a także stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia drugiego, to wówczas można wystąpić o wyeksmitowanie go.

Formalności w spółdzielni

Gdy rozwiedzeni małżonkowie posiadali spółdzielcze lokatorskie prawo do mieszkania, to wówczas formalności związanych z ustaleniem, który z nich zatrzyma mieszkanie, powinni dopełnić w ciągu roku od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. W tym terminie muszą powiadomić spółdzielnię, komu przypadło prawo albo przedstawić dowód wszczęcia postępowania w tej sprawie w sądzie. Natomiast takie obowiązki nie ciążą na nich, gdy posiadają spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania.

Umowa u notariusza

Rozwiedzeni małżonkowie mogą podzielić majątek (a więc również mieszkanie) po rozwodzie na zasadach dobrowolności, zawierając umowę u notariusza. Majątku, w skład którego wchodzi nieruchomość, nie mogą podzielić, zawierając umowę w formie pisemnej, ponieważ nie będzie ważna.
Gdy na zakup mieszkania małżonkowie zaciągnęli kredyt, to wówczas formalnie wobec banku oboje są dłużnikami bez względu na to, kto zatrzyma mieszkanie. W umowie u notariusza ten, kto zatrzymał mieszkanie, może zagwarantować drugiemu, że będzie sam spłacał raty. Małżonkowie mogą też dopełnić w tej sprawie formalności w banku i zawrzeć umowę o przejęcie długu między wierzycielem (bankiem) a dłużnikiem.
Podstawa prawna
Art. 35 – 50 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy Dz.U. nr 9, poz. 59 z późn. zm.