Pracownica zatrudniona na pełen etat w dziale księgowości pracuje osiem godzin przed komputerem. Ponieważ spodziewa się dziecka, chce ograniczyć pracę przed monitorem do czterech godzin dziennie. Pracodawca uznaje jej racje zdrowotne, ale proponuje zmianę umowy na pół etatu, argumentując, że nie ma dla niej w firmie innych zadań.
Kobiety w ciąży oraz karmiące dziecko piersią niezależnie od swojego stanu zdrowia nie mogą wykonywać określonych prac. W przepisach prawa pracy przewidziany został wykaz tych prac (stanowi on załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r.).
Wymieniono w nim stanowiska związane zarówno z obciążeniami fizycznymi (np. dźwiganie, prace w hałasie), prace w narażeniu na działanie substancji chemicznych (ołów, rozpuszczalniki), stwarzające ryzyko zakażenia niektórymi wirusami, np. wirusem różyczki, czy prace przy monitorach ekranowych. Zabronione jest też zatrudnianie kobiet w ciąży lub matek karmiących przy pracach grożących ciężkimi urazami psychicznymi.
Dostosowanie warunków
Reklama
Obowiązkiem pracodawcy jest przeniesienie pracownicy na inne stanowisko, jeśli dotychczas wykonywała ona pracę, która jest uznana za wzbronioną kobietom w ciąży (np. przy promieniowaniu jonizującym). Jeśli brak jest stanowiska, na którym mogłaby wykonywać inny rodzaj pracy, pracodawca ma obowiązek zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy.
W przypadku prac, które jako takie nie są całkowicie wzbronione (jak podnoszenie ciężarów, praca przy komputerze), a tylko pewne obowiązujące normy nie mogą zostać przy nich przekroczone, firma obowiązana jest dostosować warunki pracy do tych norm lub ograniczyć czas pracy, by wyeliminować zagrożenia (np. obniżyć normy podnoszonego ciężaru do 3 kg, czas pracy przy monitorze do 4 godzin).
Jeśli jest to niemożliwe lub niecelowe, pracodawca powinien przenieść kobietę do innej pracy. W razie braku takiej możliwości pozostaje zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy. Nie jest przy tym dopuszczalne uzależnianie przez pracodawcę ograniczenia czasu pracy od zmiany w umowie wymiaru etatu.
Kobieta zwolniona z obowiązku świadczenia pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia.
Jeśli przeniesienie do innej pracy miałoby spowodować obniżenie jej wynagrodzenia, przysługuje jej dodatek wyrównawczy.
Zmiana warunków pracy następuje tylko na czas ciąży. Po powrocie z urlopu macierzyńskiego pracownica ma prawo podjąć pracę na poprzednich warunkach. Jeśli jednak jest matką karmiącą dziecko piersią i ten rodzaj pracy jest wzbroniony także karmiącym, korzysta ze swych uprawnień nadal.
Przypadki indywidualne
W pewnych okolicznościach, podyktowanych m.in. stanem zdrowia kobiety w ciąży, mogą zostać orzeczone przeciwwskazania do wykonywania przez nią dotychczasowej pracy. Decyduje o tym lekarz medycyny pracy na podstawie oceny stanu zdrowia kobiety i zagrożeń występujących na stanowisku pracy. Orzeczenie lekarskie wydawane jest w formie zaświadczenia.
Postępowanie pracodawcy w przypadku wydania takiego orzeczenia jest analogiczne jak w przypadku prac wymienionych w wykazie. Musi on dostosować warunki pracy w celu eliminacji zagrożeń.
PRZYKŁAD
Lekarz wyda zaświadczenie o przeciwwskazaniach do pracy
Pracownica zatrudniona w dziale egzekucji instytucji finansowej bywa narażona na agresywne zachowania niektórych klientów. Jej zdaniem jest to powód, aby na czas ciąży została przeniesiona na inne stanowisko. Jeśli pracodawca odmówi, o ewentualnych przeciwwskazaniach do wykonywania tego rodzaju pracy może zdecydować lekarz.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 176 i 179 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 z późn. zm.).
Par. 3 rozporządzenia ministra zdrowia z 3 marca 2006 r. w sprawie sposobu i trybu wydawania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią (Dz.U. nr 42, poz. 292).