1 października weszły w życie przepisy przewidujące, że osoby sprawujące opiekę nad dziećmi podlegają ubezpieczeniomspołecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Płatnikiem składek jest jeden z rodziców lub rodzic samotnie wychowujący dziecko.

Reklama

(Przykład 1)

ZUS opłaci składki

Nianie wykonują swoją pracę na podstawie umowy uaktywniającej. W takim przypadku podlegają one obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu. Opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Obowiązek ten powstaje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania zadań i trwa do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Należy przy tym pamiętać, że niania może sprawować opiekę nad dziećmi, które ukończą 20. tydzień życia, i do trzeciego roku życia lub w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – do czwartego roku życia.

(przykład 2)



ZUS ze środków budżetu państwa sfinansuje składki emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne za nianię, jeśli wykonuje ona umowę uaktywniającą opiewająca na kwotę nie wyższą niż płaca minimalna. Ona sama, jeśli chce, może natomiast dobrowolnie płacić składki chorobowe.

Tak się kształtują kwoty składek, które pokrywa budżet państwa (od kwoty nie wyższej niż minimalne wynagrodzenie):





● składka emerytalna – 1386,00 zł x 19,52 proc. = 270,55 zł,

● składka rentowa – 1386,00 zł x 6 proc. = 83,16 zł,

● składka wypadkowa (jeżeli obowiązuje płatnika składka zryczałtowana) – 1386,00 zł x 1,67 proc. = 23,15 zł,

● składka zdrowotna – obliczona od podstawy wymiaru 1386,00 zł x 9 proc. = 124,74 zł,

Łącznie należności składkowe wynoszą w takim przypadku 501,60 zł (376,86 zł +124,74 zł).









Reklama



W przypadku gdy niania nie wykonuje pracy przez część miesiąca, z uwagi np. na pobieranie zasiłku chorobowego, w celu ustalenia kwoty, od której składki powinny zostać sfinansowane z budżetu państwa, należy proporcjonalnie pomniejszyć podstawę wymiaru składek.



Brak składek za opiekę



Zakład nie będzie opłacał składek za nianię w przypadku, gdy jedno z rodziców przebywa na urlopie macierzyńskim, dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim oraz urlopie wychowawczym. W świetle kodeksu pracy stosunek pracy nie ulega w takich przypadkach rozwiązaniu, jednakże są to urlopy przyznawane w związku z koniecznością sprawowania opieki nad dzieckiem, które jest zbyt małe, aby samodzielnie egzystować. W przypadku utraty przez rodziców albo rodzica samotnie wychowującego dziecko zatrudnienia, zaprzestania świadczenia usług lub działalności składki odprowadza się przez okres trzech miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn. ZUS nie opłaca także składek, gdy rodzic dziecka korzysta z ulgi na podstawie umowy aktywizacyjnej, o której mowa w art. 61c ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zawartej z nim jako z osobą bezrobotną w celu wykonywania pracy zarobkowej w gospodarstwie domowym lub gdy umowa została zawarta między nianią a osobami pełniącymi funkcję rodziny zastępczej zawodowej.



Płaci niania i rodzic



Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe niani od podstawy wymiaru stanowiącej kwotę nadwyżki ponad wysokość minimalnego wynagrodzenia są współfinansowane przez zatrudnioną i rodzica dziecka. Opłacają oni w równych częściach składkę na ubezpieczenie emerytalne (po 9,76 proc.). Składkę na ubezpieczenia rentowe w wysokości 1,5 proc. podstawy wymiaru finansuje niania, a w wysokości 4,5 proc. podstawy wymiaru – rodzic. Składkę na ubezpieczenie wypadkowe finansuje w całości rodzic.

Z kolei składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe niani, w każdym przypadku, bez względu na to, czy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, czy nie, ponosi w całości z własnych środków ona sama, a odprowadza do ZUS rodzic.



(przykład 3)

Umowa o pracę i opieka



Zdarza się, że opiekunka oprócz dochodów z umowy uaktywniającej ma jeszcze inne źródło zarabiania na życie, np. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. W takiej sytuacji za nianię będzie opłacana tylko składka zdrowotna. Możliwość taka istnieje wtedy, gdy kobieta na podstawie stosunku pracy zarabia miesięcznie co najmniej tyle, ile wynosi płaca minimalna. Jeśli natomiast na podstawie umowy o pracę zarabia mniej niż 1386 zł miesięcznie (obowiązuje do końca tego roku), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, również z tytułu wykonywania umowy uaktywniającej. Do tego dochodzi obowiązkowa składka zdrowotna i ewentualnie dobrowolna chorobowa.

Jeżeli ze stosunku pracy niania osiąga miesięcznie minimalne wynagrodzenie, może na własne życzenie być objęta dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu wykonywania umowy uaktywniającej. W takim przypadku będzie też obowiązkowo podlegała ubezpieczeniu wypadkowemu. Natomiast nie może zgłosić się do ubezpieczenia chorobowego z tytułu posiadania umowy uaktywniającej.





Niania z działalnością



Opiekunka, która jednocześnie prowadzi własną firmę, będzie zwolniona z opłacania składek od prowadzonej działalności. Stanie się tak, jeżeli jej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z umowy podpisanej z rodzicami będzie co najmniej odpowiadała minimalnej podstawie wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Ta ostatnia zależy od tego, jak długo ktoś prowadzi działalność.

W 2011 roku podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców jest kwota przez nich zadeklarowana, ale nie niższa niż 2015,40 zł (60 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego). Mniej płacą ci, którzy rozpoczęli po raz pierwszy i prowadzą biznes nie dłużej niż dwa lata, gdyż mogą uiszczać składki od podstawy odpowiadającej co najmniej kwocie 30 proc. płacy minimalnej (415,80 zł w 2011 roku). Gdy na podstawie umowy uaktywniającej zawartej z rodzicami niania otrzymuje wynagrodzenie niższe niż obowiązująca ją podstawa z działalności, może być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tej umowy dobrowolnie. Jest to możliwe, gdy opiekując się dzieckiem, zarabia np. 1,5 tys. zł, a podstawa wymiaru składek z tytułu działalności wynosi dla niej co najmniej 2015,40 zł.

W pozostałych sytuacjach, czyli gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy uaktywniającej jest równa lub wyższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest ten, który powstał wcześniej. Oczywiście na swój wniosek opiekunka może być dobrowolnie objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym także z drugiego tytułu lub zmienić tytuł ubezpieczeń.

Jeśli zatem najpierw założyła biznes, a potem podpisze umowę z rodzicami, może podlegać ubezpieczeniom społecznym odpowiednio do wyżej przedstawionych warunków.









Nawet jeśli niania zostanie objęta dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z umowy uaktywniającej, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe od takiej umowy, obliczone od podstawy, którą stanowi kwota nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę, sfinansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS.



Ważne

Składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe niani w każdym przypadku, bez względu na to, czy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, czy nie, ponosi w całości z własnych środków ona sama, a odprowadza do ZUS rodzic





przykłady



1 Niania sama może zapłacić składkę na ubezpieczenie zdrowotne



Rodzic zamierza od grudnia zatrudnić opiekunkę. Jakie są zasady opłacania składki zdrowotnej?

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne niań stanowi przychód. Pomniejsza się ją (tę podstawę) o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez opiekunkę. Są tutaj możliwe dwie sytuacje. Opiekunka zarabia kwotę odpowiadającą płacy minimalnej (składki płaci budżet państwa) i ona dobrowolnie płaci składkę chorobową. Wtedy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne niani stanowi kwota nie wyższa niż minimalne wynagrodzenie pomniejszone o kwotę składki na ubezpieczenie chorobowe. Rodzic odprowadza składki na ubezpieczenie zdrowotne niani, która przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ale od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą minimalnego wynagrodzenia, pomniejszonej o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez nianie.





2 Ojciec dziecka może zgłosić nianię do ubezpieczeń społecznych



Rodzice dziecka od 1 listopada mają zamiar zatrudnić nianię. Czy to oni powinni zgłosić ją do ZUS?

Rodzic zgłasza opiekunkę do ubezpieczeń w ciągu siedmiu dni od pierwszego dnia jej pracy (w tym przypadku najpóźniej 8 listopada). Korzysta z druku ZUS ZUA, jeśli zgłasza ją do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Jeżeli podlega ona obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, powinien ją wykazać na druku ZUS ZZA. W zgłoszeniach dla niań należy podawać wyłącznie kod tytułu ubezpieczenia rozpoczynający się cyframi 04 30, Należy wskazać jej imię (także drugie, jeśli je ma) i nazwisko oraz PESEL, a jeśli nie został niani nadany – numer dowodu osobistego lub paszportu, datę urodzenia. Na formularzu zamieszcza się także nazwisko rodowe, obywatelstwo, adres, informacje, czy jest emerytką lub czy ma rentę, czy jest niepełnosprawna i w jakim stopniu.





3 ZUS i rodzic zapłacą składki za nianię zarabiającą ponad płacę minimalną



Za opiekę nad dzieckiem w październiku 2011 r. niania ma otrzymać 2 tys. zł brutto. Będzie ona podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu, a dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Czy ZUS zapłaci składki od tej kwoty?

Zakład zapłaci składki obliczone od minimalnego wynagrodzenia. Od nadwyżki ponad tę kwotę, tj. od 614 zł (czyli 2 tys. zł – 1386 zł), składki wspólnie pokryje rodzic i niania. Kwoty składek, które sfinansuje opiekunka, są następujące:





● składka emerytalna – 59,93 zł (614,00 zł x 9,76 proc.),

● składka rentowa – 9,21 zł (614,00 zł x 1,5 proc.),

● składka chorobowa – 15,04 zł (614,00 zł x 2,45 proc.),

● składka chorobowa – 33,96 zł (1386,00 zł x 2,45 proc.),

● składka zdrowotna – 47,68 zł – obliczona od podstawy wymiaru 529,82 zł (614,00 zł – 59,93 zł – 9,21 zł – 15,04 zł) x 9 proc.











Łącznie na ubezpieczenia przeznaczy 118,14 zł (59,93 zł + 9,21 zł + 15,04 zł + 33,96 zł).

Na ubezpieczenie zdrowotne – 47,68 zł.





Kwoty składek, które sfinansuje rodzic:

● składka emerytalna – 59,93 zł (614,00zł x 9,76 proc.),

● składka rentowa – 27,63 zł (614,00 zł x 4,5 proc.),

● składka wypadkowa – 10,25 zł (614,00 zł x 1,67 proc.),









Łącznie na ubezpieczenia społeczne niani rodzic wyda 97,81 zł (59,93 zł + 27,63 zł + 10,25 zł).



Zatem rodzić jako płatnik opłaci za nianię składki do ZUS za październik 2011 r. (w terminie do 15 listopada 2011 r.) odrębnie:

● na ubezpieczenia społeczne w wysokości 215,95 zł,

● na ubezpieczenie zdrowotne wysokości 47,68 zł.







Podstawa prawna

Art. 51 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. nr 45, poz. 235 z późn. zm.).