Od dwóch dni w gminach można składać wnioski o przyznanie świadczeń rodzinnych na nowy okres zasiłkowy. Rozpocznie się on 1 listopada, a zakończy 31 października następnego roku kalendarzowego. Rodziców nie czekają jednak żadne zmiany dotyczące wysokości przysługującego wsparcia. Na takim samym poziomie pozostaje też kryterium dochodowe do niego uprawniające.

Wiek dziecka

Podstawowym świadczeniem rodzinnym jest zasiłek na dziecko, który ma częściowo pokrywać koszty związane z jego utrzymaniem. Przysługuje on matce, ojcu, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu dziecka. Tym ostatnim, zgodnie z definicją zawartą w ustawie z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, jest osoba rzeczywiście opiekująca się dzieckiem, która wystąpiła do sądu rodzinnego z wnioskiem o jego przysposobienie.
Zasiłek może otrzymać też osoba ucząca się. Jest nią osoba pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową alimentów z ich strony.
Reklama
Przyznanie zasiłku jest uzależnione od wieku dziecka. Jest on wypłacany do ukończenia przez nie 18 lat lub nauki w szkole, nie może to być jednak dłużej niż do ukończenia 21 lat. Natomiast gdy podopieczny ma orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek przysługuje na czas nauki w szkole lub w szkole wyższej, ale nie dłużej niż do ukończenia 24 lat. Również osoba ucząca się może do osiągnięcia tego wieku otrzymywać zasiłek, pod warunkiem że kontynuuje naukę w szkole lub szkole wyższej.
Są jednak wyjątki, gdy zasiłek nie będzie przysługiwał mimo spełnienia tego wymagania.
Przykład 1
Rodzic zastępczy nie otrzyma zasiłku na podopiecznego
Rodzic oprócz dwojga swoich biologicznych potomków wychowuje też dziecko, dla którego sąd ustanowił go rodziną zastępczą. Czy otrzyma na nie zasiłek?
Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej jest jedną z przesłanek, która powoduje odmowę przyznania zasiłku. Ponadto nie będzie on przysługiwał, gdy podopieczny przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim, osoba pełnoletnia lub ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne potomstwo oraz osobie samotnie wychowującej dziecko, gdy nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na jego rzecz od jego rodzica, chyba że: rodzice lub jedno z rodziców nie żyją, ojciec dziecka jest nieznany, powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone, sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego potomka.
Wysokość zasiłku jest związana z wiekiem dziecka i wynosi:
● 68 zł na dziecko do ukończenia 5 lat,
● 91 zł na dziecko w wieku 5 – 18 lat,
● 98 zł na dziecko powyżej 18 lat do 24. roku życia.
Do zasiłku przysługuje też siedem różnych dodatków, o których szczegółowo napiszemy jutro.

Wysokość dochodu

Podstawowym warunkiem uzyskania zasiłku jest osiąganie dochodów nieprzekraczających kryterium dochodowego. Wynosi ono (niezmiennie od 2004 roku) 504 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub 583 zł, jeżeli wychowuje się w niej dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dochodem rodziny jest przeciętny miesięczny dochód członków rodziny uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. To oznacza, że przy ubieganiu się o świadczenia na nadchodzący okres potrzebne są dochody z 2010 roku. Gmina dzieli je przez liczbę miesięcy w roku oraz liczbę członków rodziny. Jeżeli okażą się wyższe od kryterium dochodowego, rodzic otrzyma decyzję odmowną. Przepisy przewidują jednak sytuację, kiedy niewielkie przekroczenie dochodu spowoduje, że zasiłek będzie przysługiwał.
Przykład 2
Pomoc może być przyznana, gdy dochód rodziny jest wyższy niż kryterium
Czteroosobowa rodzina ubiega się o świadczenia. Jej dochód wyniósł 553 zł i przekroczył obowiązujący próg dochodowy. Czy mimo to gmina może przyznać zasiłek na dzieci?
Gmina można przyznać świadczenia, jeżeli dochód rodziny lub osoby uczącej się przekracza kryterium dochodowe tylko wtedy, gdy jest to kwota niższa lub równa kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany. Obecnie wynosi on 68 zł. To oznacza, że nadchodzącym okresie zasiłkowym dopuszczalne zwiększone kryterium wynosi 572 zł lub 651 zł (dla rodziny z niepełnosprawnym dzieckiem). Rodzina musi też spełnić drugi warunek, który mówi, że aby otrzymać świadczenie, trzeba być uprawnionym do zasiłku w trwającym jeszcze okresie zasiłkowym. Ponadto z tego przepisu można skorzystać tylko raz. Jeżeli taka sama sytuacja powtórzy się, we wrześniu 2012 r. świadczenie nie będzie przyznane.

Skład rodziny

Ponieważ na przyznanie zasiłku ma też wpływ liczba członków rodziny, przepisy ustawy z 28 listopada 2003 r. precyzują, kto jest do niej zaliczany.
Są to: małżonkowie, rodzice dzieci, opiekun faktyczny dziecka oraz pozostające na utrzymaniu dzieci, dopóki nie ukończą 25 lat. Członkiem rodziny jest też osoba, która ukończyła 25 lat i legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, pod warunkiem że w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne.
Do członków rodziny nie zalicza się natomiast osoby pozostającej w związku małżeńskim, osoby pełnoletniej mającej własne potomstwo oraz dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego. W tym ostatnim przypadku przy ubieganiu się o zasiłek gmina liczy tylko ewentualne dochody dziecka i jest on traktowany jako jednoosobowa rodzina.
Ponadto gmina nie zaliczy do członków rodziny (i nie będzie jej uwzględniać, dzieląc dochód) osoby, która przebywa w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Taką jednostką jest dom pomocy społecznej, placówka opiekuńczo-wychowawcza, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, schronisko dla nieletnich, zakład poprawczy, areszt śledczy, zakład karny, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, szkoła wojskowa lub inna szkoła, pod warunkiem że instytucje te zapewniają nieodpłatnie pełne utrzymanie.

Katalog dochodów

Ustawa o świadczeniach rodzinnych określa też, które dochody są brane pod uwagę przez gminę przy obliczaniu dochodu rodziny. Są to:
● przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Są one pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne,
● deklarowany w oświadczeniu dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Pomniejsza się go też o należny zryczałtowany podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne,
● inne dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Najważniejsze i najczęściej spotykane z nich to m.in.: zasiłki chorobowe, alimenty, stypendia szkolne i studenckie, diety związane z wykonywaniem obowiązków obywatelskich i społecznych, świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego.
Natomiast w przypadku gdy rodzic osiąga dochody z gospodarstwa rolnego, ważna jest liczba posiadanych tzw. hektarów przeliczeniowych. Ustawa przewiduje, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu, którą ogłasza co roku w obwieszczeniu prezes Głównego Urzędu Statystycznego (dochód za 2010 rok będzie znany w połowie września, w 2009 r. było to 159 zł miesięcznie).

Zmiana dochodu rodziny

Ponieważ do dochodu rodziny zaliczane są te osiągane w roku kalendarzowym poprzedzającym dany okres zasiłkowy (tzw. roku bazowym), sytuacja dochodowa rodziny w momencie składania wniosku może ulec zmianie. W związku z tym przewidziana jest specjalna procedura umożliwiająca uaktualnienie dochodu rodziny. W tym celu gminy posługują się pojęciem dochodu utraconego i uzyskanego.
W przypadku utraty przez członka rodziny źródła przychodów od dochodu rodziny (z roku bazowego) odejmuje się przeciętną miesięczną kwotę utraconego dochodu. Natomiast w sytuacji uzyskania przez członka rodziny dodatkowego dochodu po roku bazowym dodaje się tę kwotę uzyskaną przez członka rodziny do jej dochodu. Jeżeli okaże się, że powiększony dochód spowodował przekroczenie kryterium dochodowego, rodzic straci prawo do świadczeń na dzieci.
Nie każdy dochód może być też potraktowany jako utracony lub uzyskany, bo ich zamknięty katalog wymienia ustawa o świadczeniach rodzinnych. Należy do nich utrata zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych, zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego, emerytury, renty, renty rodzinnej socjalnej oraz nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Utratą dochodu jest też udanie się na urlop wychowawczy i wyrejestrowanie pozarolniczej działalności gospodarczej. W odwrotnych przypadkach dojdzie do jego uzyskania.
Przykład 3
Po stracie dochodu z umowy zlecenia rodzic może otrzymać świadczenie
Samotny rodzic wychowujący dziecko osiągnął w ubiegłym roku dochód, który po przeliczeniu przez gminę wyniósł 666 zł. Składały się na niego alimenty na dziecko, wynagrodzenie za pracę oraz z tytułu umowy zlecenia. W ubiegłym miesiącu rodzic stracił te drugą pracę. Czy gmina potraktuje to jako utratę dochodu?
Do dochodów utraconych zaliczana jest utrata zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą, wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia oraz prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Wyjątek stanowi umowa o dzieło. Wprawdzie dochód z niej jest wliczany do kryterium, ale jeżeli rodzic straci wynagrodzenie z tego tytułu, gmina nie pomniejszy jego dochodu. Również w razie obniżenia wynagrodzenia, które może spowodować spełnianie kryterium dochodowego, gmina nie uwzględni tej sytuacji. Rodzic musi poczekać do następnego okresu zasiłkowego.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 3 – 7 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139 poz. 992 z późn. zm.).