Osoby, które chcą pełnić funkcje rodziców zastępczych muszą ukończyć specjalne szkolenie. Po podpisaniu umowy ze starostą otrzymają świadczenia na podopiecznych oraz prawo do urlopu.

Reklama

Od 1 stycznia osoby, które są zainteresowane utworzeniem rodziny zastępczej, czekają zmiany związane z uzyskaniem i sprawowaniem takiej funkcji. Wprowadza je ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Najważniejsze z nich dotyczą m.in. rodzajów rodzin, które mogą stworzyć kandydaci, świadczeń, jakie im będą przysługiwać, oraz pomocy jaką będą mogli otrzymać od samorządu. Celem nowych regulacji jest zachęcenie nowych kandydatów do pełnienia tej funkcji i zmniejszenie liczby dzieci, które przebywają w placówkach opiekuńczo-wychowawczych.


Wymagania formalne
Tak jak do tej pory nadal za sprawy związane z pieczą zastępczą będą odpowiadać powiaty, przy czym poszukiwaniem zainteresowanych osób i ich szkoleniem będą zajmować się wyznaczeni przez starostów tzw. organizatorzy pieczy zastępczej. Przepisy dopuszczają, że zadania te może wykonywać wyodrębniony zespół w ramach struktury powiatowego centrum pomocy rodzinie (PCPR) lub podmiot, któremu zostanie zlecony ten obowiązek. Osoby zainteresowane przyjęciem dzieci w ramach opieki zastępczej będą więc musiały sprawdzić, kto w ich powiecie jest takim organizatorem.
Rodzicami zastępczymi mogą zostać zarówno małżonkowie, jak i osoby niepozostające w związku małżeńskim, pod warunkiem że spełniają następujące wymagania:
● nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej nad swoimi dziećmi oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona,
● wypełniają obowiązek alimentacyjny,
● dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej,
● nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych,
● legitymują się zaświadczeniem lekarza podstawowej opieki zdrowotnej o braku przeciwskazań zdrowotnych do bycia rodzicem zastępczym,
● przebywają na terenie Polski,
● zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkalne dzieciom.










Rodziny zawodowe
Ustawa z 9 czerwca 2011 r. przewiduje nowy podział rodzin zastępczych na spokrewnione, niezawodowe oraz zawodowe. Tę pierwszą mogą stworzyć najbliżsi dziecka, jednak nowa definicja rodziny spokrewnionej znacznie, w porównaniu z obecnymi rozwiązanaimi, ograniczy po 1 stycznia krąg krewnych, którzy mogą taką rolę pełnić. [Przykład 1]
Z kolei rodzina zastępcza zawodowa może pełnić funkcję pogotowia rodzinnego lub być specjalistyczna. Jeżeli kandydaci zdecydują się na zostanie takim pogotowiem, to oprócz dzieci umieszczonych na mocy decyzji sądu będą musieli przyjąć dziecko przyprowadzone przez policję lub straż graniczną lub w sytuacji, którą przewiduje art. 12a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. nr 180, poz. 1493 z późn. zm.). Umożliwia on odebranie bitego dziecka rodzicom przez działających wspólnie pracownika socjalnego, lekarza i policjanta i umieszczenie u najbliższej rodziny lub w pieczy zastępczej. W obydwu tych przypadkach rodzina musi w ciągu 24 godzin zawiadomić o tym sąd, starostę oraz ośrodek pomocy społecznej.



Odmowa przyjęcia
Pogotowie rodzinne będzie natomiast mogło odmówić przyjęcia w szczególnie uzasadnionych przypadkach dziecka, jeżeli łączna liczba umieszczonych w nim podopiecznych przekroczy trzech oraz gdy niepełnoletni doprowadzony przez policję lub straż graniczną ma więcej niż 10 lat.
Dziecko może przebywać w pogotowiu rodzinnym do czasu unormowania jego sytuacji, ale nie dłużej niż przez cztery miesiące. Czas ten może być w uzasadnionych przypadkach przedłużony do ośmiu miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego dotyczącego powrotu dziecka do domu, przysposobienia lub umieszczenia w innej formie pieczy zastępczej.
Z kolei do rodziny zastępczej zawodowej, która chce pełnić funkcję specjalistyczną, będą trafiać:
● dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności,
● skierowane na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich,
● małoletnie matki z dziećmi.
W tym samym czasie w rodzinie zawodowej, niezależnie od tego, czy pełni określoną funkcję, może przebywać nie więcej niż troje dzieci, ale w sytuacji gdy istnieje konieczność umieszczenia w niej rodzeństwa, to za jej zgodą oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej dopuszczalne jest przebywanie w nich większej liczby podopiecznych.








Ukończenie szkolenia
Osoby, które chciałyby zostać rodziną zastępczą zawodową lub niezawodową, powinny też pamiętać, że w tym celu niezbędne jest odbycie szkolenia u organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (ten wymóg nie dotyczy osób spokrewnionych z dzieckiem, wskazanych w ustawie). Po jego zakończeniu potencjalni rodzice otrzymują zaświadczenie kwalifikacyjne, które potwierdzi też spełnianie warunków do zostania rodziną zastępczą oraz posiadanie predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej. Następnie dane o tych osobach znajdą się w rejestrze starosty, który przekaże je do sądu opiekuńczego. To ta instytucja decyduje o umieszczeniu dziecka w opiece zastępczej.
Następnie z ustanowioną przez sąd rodziną zastępczą starosta podpisuje umowę, która będzie obowiązywać co najmniej cztery lata. Muszą się w niej znaleźć takie elementy, jak miejsce sprawowania pieczy zastępczej, liczba powierzonych dzieci, wysokość wynagrodzenia, gotowość do pełnienia funkcji rodziny specjalistycznej lub pogotowia rodzinnego (w przypadku zawodowych) oraz warunki, sposób zmiany i rozwiązania umowy. Ponadto umowa powinna określać zakres niezbędnej pomocy przysługującej w razie choroby opiekunów, warunki czasowego niesprawowania opieki, uprawnienia starosty w zakresie bieżącej kontroli.
Warto podkreślić, iż okres pełnienia funkcji zawodowej rodziny zastępczej wliczany jest do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień pracowniczych. Co więcej rodzice zawodowi będą mogli skorzystać z urlopu.



[Przykład 2]

Reklama


Świadczenia i pensje
Nowa ustawa wprowadza też zmiany dotyczące wysokości pomocy dla osób podejmujących się opieki nad dziećmi. Każdej z nich będzie przysługiwać miesięczne świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania w wysokości nie niższej niż 660 zł, gdy dziecko przebywa w rodzinie zastępczej spokrewnionej, albo 1 tys. zł, gdy jest to zawodowa lub niezawodowa forma pieczy. Wysokość takiego świadczenia może być pomniejszona o kwotę stanowiącą 50 proc. dochodu dziecka, np. przyznanych mu alimentów lub renty rodzinnej. Wsparcie będzie też obniżone w sytuacji, gdy dziecko czasowo przebywa w jednej z wymienionych w ustawie instytucji, np. domu pomocy społecznej lub specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym. Świadczenie będzie wypłacane w wysokości stanowiącej minimum 20 proc. otrzymywanych pieniędzy.
Przyznana rodzinie pomoc będzie z kolei wyższa, w przypadku gdy przebywa w niej dziecko niepełnosprawne lub umieszczone na podstawie przepisów ustawy z 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Wtedy rodzicom będzie wypłacany specjalny dodatek w wysokości 200 zł miesięcznie. Kwoty tych świadczeń mają podlegać waloryzacji wskaźnikiem inflacji ogłaszanym przez GUS, od 1 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku, w którym przeprowadzana była waloryzacja i przekroczy on 105 proc. Przepisy przewidują też, że starosta może przyznać rodzinie inne dodatkowe świadczenia. [Przykład 3]
Natomiast rodzice zastępczy zawodowi oprócz świadczeń na dzieci będą otrzymywać też wynagrodzenie. Wyniesie ono nie mniej niż 2 tys. zł, z wyjątkiem osób pełniących funkcję pogotowia rodzinnego – ta może liczyć na wynagrodzenie w wysokości minimum 2,6 tys. zł. Co więcej, jeżeli przez więcej niż 10 dni w miesiącu kalendarzowym przebywa w niej więcej niż troje dzieci, otrzyma dodatek w wysokości 20 proc. przyznanego wynagrodzenia.
Pensje rodziców też będą podlegać waloryzacji, ale w takiej samej wysokości jak wynagrodzenia w sferze budżetowej. Za wydawanie decyzji w sprawie przyznawania pomocy pieniężnej będą dalej odpowiadać centra pomocy rodzinie.





PRZYKŁADY


1 Nie każdy krewny może utworzyć spokrewnioną rodzinę zastępczą
Siostra matki, której sąd postanowił ograniczyć prawa rodzicielskie, chciałaby zaopiekować się dwójką swoich siostrzeńców. Czy będzie mogła dla nich zostać spokrewnioną rodziną zastępczą?
Przepisy nowej ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ograniczyły krąg osób spośród osób bliskich, które mogą stworzyć dla dziecka rodzinę zastępczą spokrewnioną. Może nią zostać tylko jego rodzeństwo lub jego wstępni, czyli dziadkowie. Siostra matki, mimo że jest bliską krewną, nie spełnia tego warunku. Osoba ta może jednak sprawować opiekę nad swoimi siostrzeńcami, jeżeli zostanie dla nich rodziną zastępczą niezawodową lub zawodową. Jednak to wymaga najpierw ukończenia szkolenia, a następnie podpisania umowy ze starostą.



2 Zawodowy rodzic zastępczy skorzysta z przysługującego mu prawa do urlopu
Małżonkowie pełnią funkcję rodziny zastępczej zawodowej dla trójki dzieci. Ich dorosła córka od kilku lat przebywa w Stanach Zjednoczonych. Chcieliby ją odwiedzić, jednak w związku z dużymi kosztami takiego wyjazdu i chorobą jednego z dzieci, która wymaga zapewnienia mu stałej opieki w kraju, nie mogą podopiecznych zabrać ze sobą. Czy mogą wziąć urlop i wyjechać w taką podróż?
Nowe przepisy dają rodzinie zastępczej zawodowej prawo do czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem, w związku z wypoczynkiem. Taki urlop może wynieść maksymalnie 30 dni kalendarzowych w ciągu 12 miesięcy, a opiekujący się dziećmi muszą poinformować o tym zdarzeniu organizatora pieczy zastępczej na co najmniej 30 dni przed planowanym jego terminem. W przypadku skorzystania z prawa do wypoczynku rodzinie będzie w tym czasie przysługiwało wynagrodzenie i nie będzie ono pomniejszone o czas pobytu na urlopie. Na okres, gdy opiekunowie udadzą się na wypoczynek, starosta powierzy opiekę nad dziećmi rodzinie pomocowej. Będzie nią inna zastępcza niezawodowa, zawodowa lub osoby prowadzące rodzinny dom dziecka lub przeszkolone do bycia jedną z tych form pieczy, ale które jeszcze oczekują na podopiecznych.



3 Starosta może dofinansować koszty wyjazdu na wakacje dzieci z rodziny zastępczej
Pod opieką niezawodowej rodziny zastępczej znajduje się czworo dzieci. Dwoje z nich uczy się w szkole podstawowej, która organizuje tygodniowy wypoczynek nad morzem. Rodzice nie mają jednak wystarczających środków, aby pokryć koszt kolonii. Czy mogą otrzymać na ten cel dofinansowanie od starosty?
Rodzina zastępcza niezależnie od swojego rodzaju może wystąpić do starosty z wnioskiem o dofinansowanie wypoczynku poza miejscem zamieszkania raz w roku dla dziecka w wieku 6-18 lat. Taka pomoc może być przyznana raz w roku. Opiekujący się dziećmi mogą otrzymać też inne dodatkowe świadczenia: jednorazowo na pokrycie wydatków związanych z potrzebami dziecka przyjmowanego do rodziny oraz jednorazowo lub okresowo na pokrycie wydatków związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych mających wpływ na jakość świadczonej opieki. Przepisy nie określają jednak wysokości takich świadczeń, pozostawiając to decyzji starosty. Ponadto rodzina zawodowa i niezawodowa może otrzymywać środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego. Z kolei tylko rodzinie zawodowej, starosta (raz do roku) może przyznać świadczenie na pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu w mieszkaniu lub domu.



1000 zł miesięcznie wynosi świadczenie na dziecko w zawodowej rodzinie zastępczej


Michalina Topolewska
michalina.topolewska@infor.pl


Podstawa prawna
Art. 39 – 86 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. nr 149, poz. 887).