Dla małych dzieci sen jest jedną z głównych czynności. W pierwszych dniach po porodzie maluch potrafi przesypiać nawet 20 godzin na dobę. Pomiędzy 1. a 3. miesiącem życia ta liczba ulega zmniejszeniu do ok. 16 - 18 godzin i z czasem stopniowo maleje – 6-miesięczne dzieci są w stanie nieprzerwanie przespać już ok. 10 godzin.
Dlaczego maluchy tak bardzo lubią spać? Podczas snu w organizmie dziecka dochodzi bowiem do wielu procesów. W ich mózgach powstają nowe komórki niezbędne dla prawidłowego rozwoju umysłowego, emocjonalnego i fizycznego oraz produkowany jest hormon wzrostu, który odpowiada za budowę nowych komórek. Odpoczywa także układ nerwowy, który regeneruje się po licznych wrażeniach i bodźcach doświadczonych w ciągu dnia.
Podczas nocnego odpoczynku organizm czerpie także energię do podejmowania nowych wyzwań. Wyspane dziecko potrafi się lepiej skoncentrować i czerpać radość z każdego dnia. Taki stan sprzyja z kolei lepszemu i szybszemu uczeniu się, które jest kolejną dominującą czynnością w życiu małych dzieci. Spokojny sen to także lepsza sprawność fizyczna, a więc sukcesy w zakresie rozwoju psychoruchowego. Poprawie ulega także fantazja, kreatywność i samopoczucie. Wyspane dzieci są radosne, częściej mają dobry humor i chęć do zabawy. Są zrelaksowane, nie mają problemów z regularnym przyjmowaniem pokarmów i chętniej nawiązują kontakty z innymi ludźmi.
Jak przebiega sen
Kiedy patrzymy na śpiące dziecko, często mamy wrażenie, że w jego organizmie nic się nie dzieje. Tymczasem sen dzieli się na dwie fazy, które powtarzają się cyklicznie
w ciągu nocy: faza snu REM (rapid eye movements) i non-REM, potocznie zwane snem płytkim i głębokim. Doskonale obrazuje to badanie EEG, rejestrujące aktywność mózgu.
Tuż po zaśnięciu dziecko wchodzi w fazę głębokiego snu, czyli non-REM. To czas, w którym rodzice śmiało mogą włączyć odkurzacz czy zapalić światło. Dziecko prawdopodobnie nie obudzi się, gdyż jego mózg odpoczywa i nie reaguje na bodźce zewnętrzne. Po około 2-3 godzinach następuje przejście do fazy snu płytkiego (REM), sprzyjającej marzeniom sennym. To w tej fazie często możemy zauważyć poruszające się gałki oczne pod powiekami.
Podczas nocy fazy snu następują po sobie z dużą powtarzalnością, a po każdym takim cyklu występuje chwilowe wybudzenie, charakterystyczne zarówno dla dzieci, jak i dorosłych. Podczas, gdy dorośli w czasie rozbudzenia często przewracają się z boku na bok, poprawiają poduszkę lub kołdrę i szybko zapadają w kolejną fazę snu, wybudzone dzieci najczęściej zaczynają płakać. Dotyczy to przede wszystkim tych maluchów, które nie mają opanowanego samodzielnego zasypiania. Co ciekawe, takie wybudzenia u małych dzieci mogą zdarzyć się nawet do 7 razy w ciągu nocy. Dlatego tak ważne jest zagwarantowanie dziecku optymalnych warunków, które pomogą mu przespać całą noc i szybko zasnąć po delikatnym wybudzeniu.
Kilka przydatnych zasad wspomagających zdrowy sen
- Pomóż dziecku rozróżnić dzień od nocy. Najłatwiej to zrobić zmieniając sposób zachowania i wyraźnie różnicując działania w ciągu dnia od tych wieczornych.
- Przyzwyczaj dziecko do stałych godzin zasypiania (zarówno drzemek w ciągu dnia, jak i zasypiania nocnego).
- Do planu dnia wprowadź stały rytuał sygnalizujący dziecku porę snu, a jednocześnie pozwalający mu wyciszyć się po pełnym atrakcji dniu. Idealnym rozwiązaniem może być np. wieczorna kąpiel lub czytanie bajek.
- Jak najwcześniej naucz dziecko samodzielnego zasypiania; dziecko wkładane do łóżeczka powinno wiedzieć, że zasypia samo, bez pomocy rodziców.
- Zapewnij dziecku jego własne, bezpieczne miejsce, w którym będzie mogło odpoczywać.
- Staraj się odpowiednio wcześnie zauważyć sygnały znużenia i na nie zareagować – zbyt duży poziom zmęczenia utrudni proces zasypiania.
- W miarę możliwości unikaj przewijania nocnego – w tym celu należy skorzystać.z jak najbardziej chłonnych pieluszek, które zagwarantują uczucie suchości na długi czas.
- Zadbaj o odpowiednie warunki: niezbyt wysoką temperaturę (optymalna wynosi ok. 19 stopni), wywietrzony pokój i zostaw delikatne światło.
- Zadbaj o prawidłowy rozkład posiłków przed snem – 6-miesięczne dziecko jest w stanie wytrzymać nawet siedmio-, ośmiogodzinną przerwę w karmieniach nocnych.
- Unikaj ekscytujących zabaw w godzinach wieczornych.
- Pomóż dziecku nauczyć się korzystać z tzw. „obiektów zastępczych” (czyli przytulanek, lalek itp.), które pomogą mu poczuć się bezpiecznie w czasie nocnych wybudzeń.
Podziękowania za przygotowanie tekstu dla Marty Żysko-Pałuby, psychologa dziecięcego, eksperta Instytutu Pampers
