W okresie przebywania na urlopie wychowawczym tytuł do ubezpieczeń społecznych – umowa o pracę, zostaje zawieszony, natomiast dla tej osoby tytułem do ubezpieczeń jest przebywanie na tym urlopie.

Ubezpieczenie emerytalne i rentowe

Płatnik składek osobę przebywającą na urlopie wychowawczym obowiązkowo zgłasza do ubezpieczeń. Nie musi on wyrejestrowywać tej osoby z ubezpieczeń pracowniczych – robi to poprzez złożenie w ZUS odpowiednich dokumentów rozliczeniowych za tę osobę:
● ZUS RCA imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach lub
Reklama
● ZUS RZA imienny raport miesięczny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne, w przypadku gdy dana osoba podlega tylko temu ubezpieczeniu.
Złożenie tych dokumentów w ZUS przez płatnika jest równocześnie zgłoszeniem tej osoby do ubezpieczeń.
Przebywanie na urlopie wychowawczym jest tytułem do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, w sytuacji kiedy osoba ta nie ma innego tytułu do tych ubezpieczeń. Informację o posiadaniu innego tytułu do ubezpieczeń osoba przebywająca na urlopie wychowawczym ma obowiązek złożyć niezwłocznie płatnikowi. Na tej podstawie płatnik przestaje naliczać za tę osobę składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. ZUS opracował wzór oświadczenia do celów ubezpieczeń społecznych dla osób przebywających na urlopie wychowawczym.
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym powinna niezwłocznie poinformować płatnika składek o tym, że ma inny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych bądź ma ustalone prawo do emerytury lub renty albo ma inny obowiązkowy tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego. W takim przypadku płatnik przestaje wykazywać za tę osobę składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe/zdrowotne z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.
Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych nie jest umowa o dzieło. Takim tytułem do ubezpieczeń nie jest również umowa o dzieło zawarta z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym. W tym przypadku przychód z umowy jest wolny od składek ZUS.
Osoby, które przebywają na urlopie wychowawczym, nie podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Osoby te nie mogą również dobrowolnie przystąpić do tych ubezpieczeń.

Podstawa wymiaru składek

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2010 roku wynosi ona 1317 zł. Od tej kwoty płatnik naliczy składki w przypadku przebywania tej osoby na urlopie wychowawczym przez cały miesiąc.
Wysokość składek na te ubezpieczenia, wyrażona w procentach, jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych i wynosi:
● na ubezpieczenie emerytalne – 19,52 proc. podstawy wymiaru,
● na ubezpieczenia rentowe – 6,00 proc. podstawy wymiaru.
Ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych, stosuje się zasadę jej proporcjonalnego zmniejszania za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie lub ustanie obowiązkowych ubezpieczeń z tego tytułu. W takim przypadku kwotę podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.
Należne kwoty składek na ubezpieczenia społeczne, wykazywane w imiennych raportach miesięcznych, zaokrągla się do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, bądź w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza.
Płatnik, naliczając składki za osoby przebywające na urlopie wychowawczym, powinien pamiętać, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograniczona do wysokości kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy. W 2010 r. jest to kwota 94 380 zł.

Ubezpieczenie zdrowotne

Osoby przebywające na urlopach wychowawczych obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, jeżeli równocześnie nie podlegają temu obowiązkowi z innego tytułu. Takim tytułem do ubezpieczeń nie jest status członka rodziny osoby przebywającej na urlopie wychowawczym. Tytułem do ubezpieczenia zdrowotnego dla tej osoby jest przebywanie na urlopie wychowawczym, a nie umowa o pracę.
Osoba przebywająca na tym urlopie ma obowiązek informować płatnika składek o wszystkich zmianach w tym ubezpieczeniu. ZUS przygotował wzór oświadczenia osoby przebywającej na urlopie wychowawczym do celów ubezpieczeń.
Pracownik przebywający na urlopie wychowawczym, który przez cały miesiąc ma inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, nie powinien być zgłaszany do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym. Pracodawca w raportach imiennych nie powinien więc wykazywać składek na ubezpieczenie zdrowotne tego pracownika.
W przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka finansowana z budżetu państwa opłacana jest tylko wtedy, gdy nie ma innej podstawy do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. W takim przypadku ubezpieczony ma obowiązek poinformować płatnika składek o opłacaniu składek z innego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, gdy w ramach każdego z tych tytułów składka finansowana jest z budżetu państwa, składka jest opłacana wyłącznie z tytułu, który powstał najwcześniej. Jeżeli tytuły powstały równocześnie, składka jest opłacana z pierwszego zgłoszonego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób przebywających na urlopach wychowawczych podlegających z tego tytułu ubezpieczeniu zdrowotnemu stanowi kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych. Od 1 listopada 2009 r. jest to 520 zł miesięcznie.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna, zatem ustalając jej podstawę wymiaru za dany miesiąc rozliczeniowy, nie stosuje się zasady proporcjonalnego jej zmniejszania w stosunku do okresu podlegania temu ubezpieczeniu.
Wynosi ona 9 proc. podstawy wymiaru tej składki. Należy ją zaokrąglić według takich samych zasad, jakie obowiązują w odniesieniu do składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (tj. do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, bądź w dół, jeżeli jest niższa od 0,50 grosza).

Obowiązki pracodawcy jako płatnika składek

Płatnikiem składek pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym jest pracodawca.
Za osoby przebywające na urlopach wychowawczych, podlegające z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu, płatnicy składek powinni co miesiąc sporządzać następujące raporty:
● imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 12 11 xx, jeżeli osoba podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, lub emerytalnemu, rentowym i zdrowotnemu,
● imienny raport miesięczny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne ZUS RZA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 xx, jeżeli osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu,
● imienny raport miesięczny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 xx i kodem świadczenia/przerwy 350.
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 2 lit. a), art. 6 ust. 1 pkt 19, art. 9 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).
Art. 16 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 237, poz. 1654).
Art. 66 ust. 1 pkt 32, art. 75 ust. 15, art. 79, art. 81 ust. 8 pkt 10 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).