Od stycznia zmieniły się niektóre zasady ubiegania się o świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (FA), przez osoby uprawnione, które nie otrzymują zasądzonych alimentów. Najważniejsze z nich dotyczą sposobu obliczania dochodu rodziny oraz ich rodzajów, które są do niego wliczane. Ponadto zmianie uległy też niektóre formularze wniosków i oświadczeń, które muszą być dołączone do wniosku o przyznanie świadczeń, aby gmina mogła sprawdzić, czy spełnione są kryteria jego przyznania.

Stypendia naukowe

Drugim, obok bezskutecznej egzekucji alimentów, warunkiem otrzymywania świadczeń z FA jest spełnianie kryterium dochodowego. Wynosi ono 725 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Przy czym do jego ustalania zastosowanie mają przepisy ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 z późn. zm.). Ponieważ zawarte w niej niektóre zasady zostały zmodyfikowane od 1 stycznia, analogicznie zmiany będą więc też obowiązywały rodziców ubiegających się o świadczenia z FA.
Jedna z nich dotyczy doprecyzowania tego, co jest zaliczane do dochodu rodziny. Są to przychody wymienione w art. 27, 30b, 30c, i 30e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.), czyli np. podlegające opodatkowaniu na podstawie skali podatkowej, pochodzące z odpłatnego zbycia papierów wartościowych i nieruchomości.
Reklama
Ponadto od początku tego roku nie każde stypendium, otrzymywane przez ucznia lub studenta, którego rodzic nie płaci alimentów, gmina będzie wliczała do dochodu rodziny. Wyłączona z tego katalogu będzie bowiem pomoc materialna o charakterze motywacyjnym. Najczęściej są to stypendia dla uczniów z najwyższą średnią ocen. Dokładnie dotyczy to następujących rodzajów stypendiów:
● za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe (ale nie w przypadku, gdy podstawą jego przyznania są przepisy ustawy o sporcie),
● prezesa Rady Ministrów,
● ministra właściwego ds. oświaty i wychowania,
● ministra właściwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Natomiast jeżeli osobą uprawnioną do alimentów jest student, do dochodu nie będą wliczane stypendia:
● rektora dla najlepszych studentów,
● ministra za osiągnięcia w nauce,
● ministra za wybitne osiągnięcia sportowe.
W dalszym ciągu dochodem będzie każda pomoc o charakterze socjalnym, np. stypendium socjalne lub zasiłek szkolny.

Dochody utracone

Kolejna zmiana, która jest konsekwencją tych dokonanych w ustawie o świadczeniach rodzinnych, dotyczy zasad obliczania dochodu. Świadczenia z FA są przyznawane na okres trwania tzw. okresu świadczeniowego, który rozpoczyna się 1 października, a kończy 30 września następnego roku kalendarzowego. Przy sprawdzaniu, czy rodzic spełnia kryterium dochodowe, brane są pod uwagę dochody pochodzące z roku kalendarzowego poprzedzającego okres świadczeniowy (obecnie są to więc dochody z 2010 r.). Ponieważ między złożeniem wniosku a tzw. rokiem bazowym mija dużo czasu, to mogła się zmienić sytuacja dochodowa rodziny, np. gdy rodzic stracił pracę lub powiększyła się ona o nowego członka rodziny. To zaś ma wpływ na otrzymywanie świadczeń. W związku z tym gmina zastosuje procedurę dochodu utraconego i uzyskanego.
Od stycznia – w przypadku utraty dochodu przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku, gmina ustalając jego dochód, nie będzie uwzględniać dochodu utraconego. Prawo do świadczeń z FA będzie ustalone od pierwszego pełnego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła utrata dochodu, ale nie może to być wcześniej niż od miesiąca złożenia wniosku.
Natomiast jeżeli osoba należąca do rodziny uzyskała dochód w roku bazowym, to będzie on dzielony przez liczbę miesięcy, w których był on faktycznie uzyskiwany. Warunkiem jest, aby był on uzyskiwany w dniu ustalania prawa do świadczeń z FA. Wcześniej dochód był dzielony przez liczbę miesięcy w roku (przykład 1).
Z kolei gdy dochód osiągnięty został już po roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, to powiększa się go o kwotę uzyskanego dochodu z miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on osiągnięty (również musi on być uzyskiwany w momencie ustalania prawa do świadczeń). Jeżeli okaże się, że tak powiększony powoduje przekroczenie kryterium dochodowego i utratę prawa do wsparcia z FA, to nie będą one przysługiwać od miesiąca następującego po pierwszym miesiącu od miesiąca, w którym został uzyskany.
Nowelizacja rozszerzyła też katalog dochodów, które mogą być traktowane jako utracone lub uzyskane. Od nowego roku jest nim bowiem też utracenie lub uzyskanie prawa do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku macierzyńskiego, jeżeli przysługiwały po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Nowe druki

Od tego miesiąca, w związku z zmienionymi niektórymi zasadami ubiegania się o świadczenia z FA, rodzice korzystają też z nowych druków i formularzy, które mają złożyć w gminie. Są one określone w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 7 lipca 2010 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (Dz.U. nr 123, poz. 836 z późn. zm.), które zostało znowelizowane pod koniec ubiegłego roku (przykład 2).
Nowymi drukami dodanymi do rozporządzenia są wzory oświadczeń:
● o dochodzie członków rodziny podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (załącznik nr 2a),
● członków rodziny o wysokości składek zdrowotnych z roku kalendarzowego poprzedzającego okres świadczeniowy (załącznik nr 4a),
● o bezskutecznej egzekucji alimentów (załącznik nr 6),
● o wielkości gospodarstwa rolnego (załącznik nr 4b).
Każde z wymienionych wyżej oświadczeń może być jednak zastąpione zaświadczeniem, które zostanie wystawione przez odpowiedni urząd. Wzory zaświadczeń, też są wskazane w załącznikach do rozporządzenia. Wszystkie te druki rodzic może otrzymać w gminie lub wydrukować ze strony internetowej resortu pracy.
Ponadto w związku z tym, że gmina będzie dzieliła dochód przez liczbę miesięcy w roku, w których był rzeczywiście otrzymywany, konieczne będzie też dołączenie odrębnego od oświadczenia lub zaświadczenia o dochodach dokumentu wskazującego tę liczbę. Również w tym przypadku rodzic może złożyć oświadczenie lub zaświadczenie od pracodawcy, w którym znajdzie się data rozpoczęcia zatrudnienia.
Dodatkowo do wniosku należy też dołączyć inne dokumenty, których druki nie są jednak określone w tym rozporządzeniu. Należy do nich m.in. odpis orzeczenia sądu zasądzającego alimenty, orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, zaświadczenie lub oświadczenie o uczęszczaniu dziecka do szkoły lub szkoły wyższej, informacja właściwego sądu o podjęciu przez osobę uprawnioną czynności związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego za granicą, w związku z brakiem możliwości wskazania miejsca jego pobytu za granicą.

Świadczenia nienależne

Nowelizacja wprowadziła też ważną zmianę dotyczącą sytuacji, gdy świadczenia są uznane za nienależnie pobrane i będą podlegały zwrotowi wraz z ustawowymi odsetkami. Za takie uznane będą te wypłacone przez gminę, gdy osoba uprawniona w okresie ich pobierania otrzymała niezgodnie z kolejnością określoną w art. 28 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów zaległe lub bieżące alimenty, do wysokości otrzymanych w tym okresie świadczeń z FA (przykład 3). Ponadto świadczeniami nienależnie pobranymi są też te:
● wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części,
● przyznane lub wypłacone w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę uprawnioną do wsparcia,
● wypłacone bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
PRZYKŁADY
1 Gmina podzieli dochód osiągnięty przez męża przez liczbę miesięcy w roku
Matka składa wniosek o przyznanie świadczeń z FA na 5-letnią córkę, której ojciec nie płaci alimentów. Dołącza do niego dokumenty określające wysokość dochodu osiągniętego przez nią oraz jej drugiego męża. Okazało się, że w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy, na który składany jest wniosek, pracował on tylko przez 6 miesięcy. Z zaświadczenia wydanego przez pracodawcę wynika, że umowa o pracę została z nim podpisana 1 lipca i zatrudnienie trwa w momencie składania wniosku. Czy gmina uwzględni ten fakt przy obliczaniu dochodu rodziny?
Stosowanie nowej procedury ustalania dochodu rodziny polegającej na dzieleniu go przez liczbę miesięcy w roku, w których był faktycznie uzyskiwany, ma służyć uzyskaniu takiej jego wysokości, która będzie odpowiadać rzeczywistej sytuacji rodziny. Gmina, stosując obowiązujące przed 1 stycznia tego roku zasady, dzieliłaby dochody z 6 miesięcy przez 12 miesięcy. Obliczona w ten sposób kwota dochodu byłaby więc niższa. Obecne przepisy mogą więc okazać się niekorzystne dla rodzin, bo wyższy dochód może spowodować przekroczenie kryterium dochodowego i wydanie przez gminę negatywnej decyzji.
2 Rodzic może złożyć zaświadczenie od pracodawcy o wysokości składki zdrowotnej
Samotny rodzic, dla którego egzekucja alimentów przez komornika za ostatnie dwa miesiące okazała się bezskuteczna, chce się ubiegać się o świadczenia z FA na dwójkę dzieci. Dowiedział w gminie, że wśród dokumentów, które musi złożyć, jest też określający wysokość składki zdrowotnej. Ponieważ nie zna tej kwoty, to czy zaświadczenie zawierające tę liczbę może wystawić mu pracodawca?
Konieczność dokumentowania od stycznia tego roku wysokość składki zdrowotnej wynika z tego, że gminy nie stosują już specjalnego wzoru służącego do jej obliczenia. Obowiązek wskazania prawidłowej wysokości składki (czyli odliczonej od podatku i od dochodu) ciąży więc obecnie na rodzicu. Jeżeli zna on kwotę składki, np. na podstawie otrzymywanego druku RMUA, to może złożyć oświadczenie zawierające klauzulę o świadomości odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W przypadku gdy rodzic obawia się błędu, zaświadczenie o wysokości składki może mu wystawić ZUS lub pracodawca. Jego wzór nie jest jednak określony w przepisach.
3 Świadczenia z funduszu trzeba zwrócić, jeżeli alimenty wpłacił dłużnik
Matka otrzymuje świadczenie z FA w wysokości 400 zł miesięcznie na dziecko. W tym miesiącu uchylający się od płacenia alimentów ojciec uregulował jej zaległości w kwocie 1 tys. zł. Czy przyjęcie tej kwoty spowoduje, że straci prawo do świadczeń wypłacanych przez gminę.
Rodzic, który otrzymuje świadczenie z FA, nie może w tym samym czasie otrzymywać też alimentów zarówno bezpośrednio od samego dłużnika, jak i komornika, jeżeli udało mu się wyegzekwować od niego jakiekolwiek kwoty. Dotyczy to nawet sytuacji, gdy rodzic twierdzi, że należności te dotyczą zaległych alimentów, np. sprzed dwóch lat, a nie bieżących świadczeń z FA. Ponieważ w tej kwestii pojawiło się odmienne orzecznictwo sądów administracyjnych (np. NSA z 28 lipca 2010 r. I OSK 597/10, WSA w Łodzi II SA/Łd 325/10), które stwierdzały, że w takich przypadkach rodzic nie musi zwracać pieniędzy z funduszu, przepisy zostały od tego roku doprecyzowane. Jeżeli więc rodzic otrzymał jakiekolwiek zaległe lub bieżące alimenty, musi oddać świadczenia z FA do wysokości otrzymanych od dłużnika pieniędzy. Stosowanie takiej procedury wynika z charakteru świadczeń z FA, które są pomocą zwrotną. To oznacza, że kwoty, które budżet zapłacił zamiast dłużnika, mają być potem przez niego zwrócone do gminy za pośrednictwem komornika lub przez niego na konto samorządu.
Podstawa prawna
Ustawa z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 1, poz. 7 z późn. zm.).