Od stycznia zmienią się zasady przyznawania świadczeń rodzinnych. Oto lista zmian!

Stypendia za wyniki w nauce uczniów i studentów nie będą wliczane do dochodu, od którego uzależnione jest przyznanie świadczeń rodzinnych. Będzie on też dzielony przez liczbę miesięcy, w których został osiągnięty

Od 2012 roku zmienią się niektóre zasady związane z ubieganiem się o świadczenia rodzinne na dzieci. Należą do nich: zasiłek, siedem uzależnionych od niego dodatków oraz świadczenia opiekuńcze (zasiłek i świadczenie pielęgnacyjne). Nowe rozwiązania, które wprowadza nowelizacja ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 z późn. zm.) doprecyzowują kwestie związane z ustaleniem dochodu rodziny oraz jego rodzajów, które są do niego zaliczane.

Stypendia naukowe i socjalne
Podstawowym warunkiem przyznania świadczeń rodzinnych jest osiąganie przez rodzinę dochodów nieprzekraczających ustawowego kryterium. Wynosi ono 504 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę w rodzinie lub 583 zł, gdy wychowuje się w niej niepełnosprawne dziecko. Jednocześnie istnieje zamknięty katalog dochodów, które są uwzględniane przez gminy przy sprawdzaniu, czy rodzina będzie uprawniona do świadczeń. Wymieniona wyżej nowelizacja ustawy precyzuje w tym zakresie, że są to podlegające opodatkowaniu przychody określone w art. 27, 30b, 30c i 30e ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 51, poz. 307 z późn. zm.). Są to m.in. przychody opodatkowane na podstawie skali podatkowej, pochodzące ze zbycia papierów wartościowych, zbycie lub objęcie udziału w spółkach oraz sprzedaży nieruchomości.

Kolejna ważna zmiana dotyczy pomocy materialnej o charakterze socjalnym oraz motywacyjnym, którą mogą otrzymywać uczniowie, studenci i doktoranci. Obecnie każdy rodzaj takiego wsparcia jest wliczany do dochodu rodziny, co powoduje, iż nawet niewielkie przekroczenie progu dochodowego skutkuje odmową przyznania świadczeń. Natomiast od stycznia przyszłego roku wyłączone z tego katalogu będą stypendia przyznawane za wyniki w nauce.

[Przykład 1]

To oznacza, że w przypadku uczniów do dochodu rodziny będzie wliczana tylko pomoc materialna o charakterze socjalnym, wskazana w art. 90c ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), a mianowicie: stypendium socjalne i zasiłek szkolny. Natomiast nie będą w nim uwzględniane przyznane na podstawie tej ustawy następujące stypendia:

● za wyniki w nauce lub osiągnięcia sportowe,
● prezesa Rady Ministrów,
● ministra właściwego ds. oświaty i wychowania,
● ministra właściwego ds. kultury i dziedzictwa narodowego.

Podobne zasady będą dotyczyć stypendiów studenckich. Do dochodu rodziny będą zaliczone te wskazane w art. 173 ust. 1 pkt 1, 2 i 8 oraz art. 173a ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365 z późn. zm.). Są to: stypendium socjalne, stypendium specjalne dla osób niepełnosprawnych, zapomoga oraz pomoc materialna dla studentów przyznawana przez jednostki samorządu. Poza dochodem rodziny znajdą się inne świadczenia wskazane w art. 173 powyższej ustawy, czyli stypendium rektora dla najlepszych studentów oraz dwa stypendia przyznawane przez ministra: za osiągnięcia w nauce oraz wybitne osiągnięcia sportowe. Ponieważ na takie same wsparcie mogą liczyć też doktoranci, przewidziano taki sam podział, jak w przypadku pomocy dla studentów.
Nie oznacza to jednak, że każde stypendium, które nie ma charakteru socjalnego, nie będzie traktowane jako dochód. Nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych przewiduje bowiem wyjątki od tej zasady, m.in. dla stypendiów doktoranckich i habilitacyjnych przyznanych na podstawie ustawy z 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. nr 65, poz. 595 z późn. zm.) oraz stypendiów sportowych przyznanych na podstawie ustawy z 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. nr 127, poz. 857).

Uzyskanie dochodu w odpowiednim czasie
Nowe przepisy wprowadzają też ważne modyfikacje w procedurze obliczania dochodu rodziny. Generalna zasada mówi, że jest nim dochód osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, na który świadczenia mają być przyznane. W rozpoczętym od 1 listopada okresie (zakończy się on 31 października 2012 r.) są to więc środki uzyskane przez członków rodziny w 2010 r. Jednak w związku z tym, że od tamtego czasu mogła zmienić się sytuacja rodziny, bo np. jej członek stracił pracę lub został zatrudniony, co ma istotny wpływ na zachowanie prawa do świadczeń lub ich utratę, przewidziana jest specjalna procedurę uaktualniania sytuacji dochodowej rodziny. Służy temu dochód utracony i uzyskany.

Od stycznia w przypadku utraty dochodu przez członka rodziny, osobę uczącą się (w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych jest to osoba pełnoletnia ucząca się, niepozostająca na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub ustaleniem wyrokiem sądowym alimentów z ich strony) lub osobę pozostającą pod pieczą opiekuna prawnego, w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy lub po tym roku, przy ustalaniu dochodu w ogóle nie będzie uwzględniany ten utracony dochód.
Z kolei w sytuacji uzyskania przez jedną z ww. osób dochodu w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy będzie on dzielony przez liczbę miesięcy, w których został on faktycznie osiągnięty, pod warunkiem, że osoba otrzymuje go w chwili składania wniosku o zasiłek na dziecko. Nowe przepisy będą więc mniej korzystne dla rodziców niż obowiązujące, ponieważ obecnie dochód jest dzielony przez liczbę miesięcy w roku.

[Przykład 2]

Natomiast, gdy dochód został uzyskany po roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, jest on powiększany o kwotę tego uzyskanego z miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on osiągnięty. Tu również obowiązuje warunek, że dochód ten powinien być uzyskiwany w momencie składania wniosku o świadczenia.

Liczy się nie tylko utrata pracy
Nowelizacja ustawy wprowadza też nowe przypadki, które gmina będzie mogła potraktować jako dochód uzyskany i utracony. Obecnie taką utratą jest:

● uzyskanie prawa do urlopu wychowawczego,
● utrata zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych,
● ustanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umowy o dzieło,
● utrata zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem rent przyznanych rolnikom w związku z przekazaniem lub dzierżawą gospodarstwa rolnego,
● wyrejestrowanie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Natomiast od stycznia ta lista zostanie poszerzona o: utratę lub uzyskanie zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, jeżeli przysługują po ustaniu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Ponadto dodatkowo dochodem utraconym będzie też nieotrzymywanie zasądzonych świadczeń alimentacyjnych w związku z śmiercią osoby do nich zobowiązanej.

Zmiany w świadczeniach pielęgnacyjnych
Zmiany dotyczyć też będą zasad otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego. [Przykład 3]
Pomoc ta przysługuje matce, ojcu, opiekunowi prawnemu dziecka lub innej osobie, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, pod warunkiem, że rezygnują z pracy, aby opiekować się niepełnosprawnym członkiem rodziny. Od nowego roku gmina, która będzie miała wątpliwości co do faktu sprawowania faktycznej i codziennej opieki nad takim podopiecznym, będzie mogła z jego opiekunem przeprowadzić wywiad weryfikujący uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego.
Obecnie taki wywiad też może być przeprowadzony, ale jest dozwolony tylko przed podjęciem decyzji o przyznaniu świadczenia. Potem gmina nie ma możliwości skontrolowania prawidłowości pobierania świadczenia, ponieważ jest ono najczęściej przyznawane na czas nieokreślony lub wskazany w orzeczeniu o niepełnosprawności osoby, za opiekę nad którą jest przyznane.

PRZYKŁADY
1 Stypendium za dobre wyniki w nauce nie pozbawi zasiłku rodzinnego
Rodzice wychowują trójkę dzieci: córkę, która uczęszcza do ostatniej klasy liceum, oraz dwóch synów, którzy uczą się w gimnazjum. Ubiegali się o przyznanie zasiłku na tę dwójkę, ale gmina odmówiła z powodu przekroczenia kryterium dochodowego. Wśród dochodów, które podali oni we wniosku, było m.in. przyznane w ubiegłym roku szkolnym młodszemu dziecku stypendium za dobre wyniki w nauce w wysokości 100 zł. Czy po zmianie przepisów rodzina będzie mogła otrzymać zasiłek na dzieci?
Od stycznia pomoc materialna o charakterze motywacyjnym, którą najczęściej są stypendia za dobrą średnią ocen lub osiągnięcia naukowe, nie będzie już wliczana do dochodu rodziny. To oznacza, że ten rodzic, który będzie składał wniosek, nie musi już wśród innych źródeł niepodlegających opodatkowaniu na podstawie przepisów dotyczących podatku od osób fizycznych podawać wysokości tego wsparcia, a jeśli nawet poda taką informację, gmina nie będzie traktować tej kwoty jako dochodu rodziny. Jeżeli okaże się, że po ponownym przeliczeniu będzie on niższy od ustalonego kryterium, rodzina otrzyma świadczenia.
2 Dochód rodziny będzie dzielony przez liczbę miesięcy, w których był uzyskiwany
Matka chce złożyć wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych na dwoje dzieci w wieku pięciu i sześciu lat. Dołączyła do niego informację o dochodach swoich i męża. Małżonek w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy (2010 r.) od stycznia do sierpnia był bezrobotny, a 1 września zaczął pracę jako nauczyciel w szkole podstawowej i jest zatrudniony w momencie składania wniosku o zasiłek na dzieci. Czy przy sprawdzeniu dochodu rodziny ten osiągnięty przez ojca zostanie podzielony tylko przez cztery miesiące, za które otrzymał wynagrodzenie?
Nowe zasady obliczania dochodu rodziny przewidują, że będzie on dzielony tylko przez liczbę tych miesięcy, w których był faktycznie uzyskiwany. Dzięki temu nie będzie on zaniżany w przypadku osób, które np. rozpoczęły pracę pod koniec roku. Nowe przepisy mogą jednak okazać się mniej korzystne dla rodziców, gdyż po podzieleniu dochodu przez 4 miesiące (a nie tak jak dotychczas przez 12 miesięcy), może on wynieść więcej niż wskazane w ustawie kryterium dochodowe. A to spowoduje, że gmina odmówi przyznania świadczeń na dzieci.
3 Gmina sprawdzi w wywiadzie, czy wnuczka opiekuje się niepełnosprawną babcią
W lutym tego roku gmina wydała decyzję przyznającą świadczenie pielęgnacyjne wnuczce, która mieszka razem z niepełnosprawną babcią. Wsparcie to zostało ustalone na czas nieokreślony, bo takie wskazanie znalazło się w orzeczeniu o znacznym stopniu niepełnosprawności. W listopadzie do gminy dotarły informacje, że od października wnuczka rozpoczęła studia w innej miejscowości. Czy gmina będzie mogła sprawdzić, czy w związku z tym nie zaniedbuje ona opieki nad niepełnosprawną babcią?
Gmina, do której dotrą informację o jakichkolwiek wątpliwościach związanych ze sprawowaniem opieki, będzie mogła od nowego roku wezwać otrzymującą świadczenie pielęgnacyjne osobę na wywiad lub przeprowadzić go w miejscu jej zamieszkania. Mimo że sam fakt podjęcia studiów nie stanowi przesłanki do odmowy świadczenia, to w trakcie takiej weryfikacji gmina będzie mogła sprawdzić, czy np. tryb studiów i liczba zajęć uczącej się nie kolidują z opieką nad podopiecznym. Jeśli się okaże, że wnuczka nie sprawuje osobistej opieki, świadczenie zostanie jej odebrane.

Gmina pomniejszy dochód rodziny o utracony zasiłek macierzyński lub chorobowy
Podstawa prawna
Art. 1 ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. nr 205, poz. 1212).