Nowa formy pomocy dla rodzin biologicznych niewydolnych wychowawczo oraz nowe zasady zakładania i wynagradzania rodzin zastępczych to jedne z najważniejszych zmian, które wprowadza ustawa z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Zawiera ona też zmiany dotyczące ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, które mają usprawnić i ułatwić procedury przysposabiania dzieci. W tym celu ośrodki adopcyjne nie będą już podlegać rejonizacji i będą prowadzone przez marszałków województw. Ponieważ obecnie działają one pod nadzorem powiatów, ustawa przewiduje, że placówki te muszą być dostosowane do nowych przepisów.

Przejęcie pracowników

Zgodnie z ustawą publiczne ośrodki adopcyjno-opiekuńcze prowadzone przez powiaty ulegną likwidacji z dniem wejścia w życie ustawy, czyli 1 stycznia 2012 r. W związku z tym osoby tam zatrudnione staną się z tym dniem pracownikami starostwa powiatowego. Jednak w przypadku, gdy starosta wyznaczy na tzw. organizatora rodzinnej pieczy zastępczej jednostkę organizacyjną powiatu, np. powiatowe centrum pomocy rodzinie (PCPR), to osoby te staną się pracownikami tego centrum.

Ustawa przewiduje jednak, że w dwóch sytuacjach osoby te staną się pracownikami urzędów marszałkowskich. Po pierwsze będzie to dotyczyć pracowników (zajmujących się postępowaniem adopcyjnym) tych publicznych ośrodków, w których w 2010 r. przeprowadzono co najmniej 10 procedur adopcyjnych zakończonych przysposobieniem dziecka. Druga taka możliwość będzie dotyczyć ośrodków adopcyjnych, które w momencie wejścia w życie nowych przepisów pełniły funkcję wojewódzkiego banku danych. Ośrodki te, na podstawie jeszcze obowiązujących przepisów, są wyznaczane przez wojewodę, a do ich zadań należy m.in. gromadzenie danych o rodzinach zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka oraz dzieciach oczekujących na przysposobienie w granicach danego województwa.

Inaczej przedstawia się sytuacja niepublicznych ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, którym starosta zleca na podstawie obecnych przepisów zadania związane z prowadzeniem procedur przysposobienia dziecka i prowadzeniem szkoleń dla rodzin zastępczych. Im, a w zasadzie podmiotom je prowadzącym marszałek województwa będzie mógł zlecać prowadzenie ośrodka adopcyjnego na okres co najmniej 12 miesięcy, ale będzie możliwe to tylko w przypadku tych jednostek, w których w 2010 roku przeprowadzono co najmniej 20 procedur przysposobienia dziecka. Taką niepubliczną placówkę marszałek województwa będzie też mógł wyznaczyć na wojewódzki bank danych.

Marszałkowie województw muszą powołać ośrodki adopcyjne, które będą funkcjonować zgodnie z nowymi zasadami do 31 grudnia 2011 r. Przepisy określają, że do 15 stycznia 2012 r. podmiot prowadzący ośrodek opiekuńczo-adopcyjny powinien przekazać marszałkowi dokumentację dotyczącą osób zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka oraz prowadzonych procedur przysposobienia.

Obowiązkowe szkolenia

Zgodnie z nowymi przepisami ośrodki adopcyjne nie będą już prowadzić zadań związanych z prowadzeniem szkoleń i wydawaniem zaświadczeń kwalifikacyjnych rodzicom zastępczym. Te kompetencje, które do tej pory wykonywał ośrodek lub powiatowe centrum pomocy rodzinie, jeżeli na terenie powiatu nie było ośrodka, przejmie powołany przez starostę tzw. organizator rodzinnej pieczy zastępczej. Natomiast wyłączną kompetencją ośrodków będzie prowadzenie procedur przysposobienia dziecka oraz przygotowanie osób, które chcą zostać rodzicami adopcyjnymi.

Do najważniejszych zadań ośrodka będzie należało m.in.:

● kwalifikacja dzieci zgłoszonych do przysposobienia

● współpraca z sądem rodzinnym i opiekuńczym

● dobór rodziny przysposabiającej właściwej ze względu na dobro dziecka

● przeprowadzanie tzw. wywiadu adopcyjnego, polegającego na analizie sytuacji osobistej, zdrowotnej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej kandydatów do przysposobienia dziecka

● organizowanie szkoleń dla kandydatów do przysposobienia dziecka

● wydawanie świadectw ukończenia szkolenia oraz sporządzanie opinii kwalifikacyjnej.

Szkolenie dla kandydatów do przysposobienia dziecka, w odróżnieniu od dotychczas obowiązujących przepisów, będzie obligatoryjne i organizowane przez ośrodek odpłatnie. Przy czym opłata za szkolenie nie może być wyższa niż 150 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Jednak w uzasadnionych przypadkach, na wniosek kandydata do przysposobienia dziecka, ośrodek adopcyjny może zwolnić go w całości lub w części z ponoszenia odpłatności za szkolenie.

Z jego odbycia będą zwolnione osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem sprawujące nad nim rodzinną pieczę zastępczą. Program szkoleniowy będzie musiał być zgodny z zakresem tematycznym określonym w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej. On też będzie potem zatwierdzał jego program decyzją administracyjną, która zachowa ważność przez 5 lat.

Ponadto przed skierowaniem kandydata do przysposobienia dziecka na szkolenie ośrodek adopcyjny dokonuje jego wstępnej oceny z uwzględnieniem, m.in. motywacji do podjęcia się wychowywania dziecka oraz wywiadu adopcyjnego.

Kwalifikacje pracowników

Przepisy ustawy określają też kwalifikacje zawodowe, jakie musi spełniać dyrektor ośrodka oraz pracownicy prowadzący procedury przysposabiania. Zgodnie z nimi dyrektorem może być osoba posiadająca tytuł magistra na jednym z kierunków: psychologia, pedagogika, nauki o rodzinie lub prawo i ma co najmniej 3 lata stażu pracy na stanowisku kierowniczym w instytucji zajmującej się pracą z dziećmi lub rodziną.

Z kolei osoba, która chce pracować w ośrodku i prowadzić procedury adopcyjne, musi mieć ukończone studia na wybranym kierunku: psychologia, pedagogika, nauki o rodzinie i prawo lub na innym kierunku, jeżeli uzupełni wykształcenie studiami podyplomowymi na jednym z powyższych kierunkach. Musi mieć też roczny staż pracy w instytucji, której zakres działania obejmuje opiekę nad dzieckiem i rodziną.

W przypadku obydwu stanowisk wymagane jest, aby kandydat wypełniał obowiązek alimentacyjny, nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej oraz nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

Ustawa oczekuje na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw.

Ważne!

Pracownicy zatrudnieni na podstawie dotychczasowych przepisów w ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych, którzy nie spełniają wymagań kwalifikacyjnych przewidzianych w nowej ustawie mogą być zatrudniani w ośrodkach, nie dłużej jednak niż przez okres 6 lat od wejścia w życie nowej ustawy.

Ważne!

Przy kwalifikowaniu dziecka do przysposobienia ośrodek adopcyjno-opiekuńczy powinien współpracować z asystentem rodziny, organizatorem i koordynatorem pieczy zastępczej, sądami, policją i jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej.

Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

Tak jest:

● są prowadzone przez powiaty,

● są finansowane ze środków własnych powiatów,

● realizują procedury przysposobienia oraz organizują szkolenia dla kandydatów na rodziny zastępcze,

● wojewoda wyznacza ośrodek adopcyjny, który prowadzi bank danych o dzieciach oczekujących na adopcję.

Tak będzie:

● będą prowadzone przez marszałków województw,

● będą zadaniem zleconym finansowanym z budżetu państwa,

● będą zajmować się tylko poszukiwaniem kandydatów na rodziców adopcyjnych i procedurami przysposobienia dzieci,

● marszałek województwa wyznaczy ośrodek adopcyjny, który będzie prowadził wojewódzki bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie.

Podstawa

Art. 153 – 171 oraz 238, 241 – 243 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.