Miejsce w specjalistycznym ośrodku oraz bezpłatne zaświadczenie lekarskie potwierdzające obrażenia są jednymi z form wsparcia, udzielanymi pokrzywdzonym na skutek domowej przemocy.
Osoby, wobec których członkowie rodziny stosują przemoc, mają prawo do różnych form pomocy, począwszy od wsparcia specjalisty po znalezienie bezpiecznego schronienia lub usunięcie sprawcy przemocy ze wspólnie zajmowanego mieszkania. Ich lista została znacznie poszerzona w wyniku przeprowadzonej w 2010 r. nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, której celem było zwiększenie ochrony prawnej krzywdzonych w rodzinach osób.

Reklama


Rodzaje pomocy


Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie określa obecnie sześć podstawowych form bezpłatnej pomocy przysługujących ofiarom przemocy w rodzinie, które mają obowiązek zapewnić zobligowane do tego podmioty. Osoby takie mogą skorzystać z:
● poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, rodzinnego i zawodowego,
● interwencji kryzysowej i wsparcia,
● ochrony przed dalszym krzywdzeniem przez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystanie ze wspólnie zajmowanego mieszkania oraz zakaz kontaktowania się i zbliżania do osoby pokrzywdzonej,
● znalezienia bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie,
● przeprowadzenia badania lekarskiego, które ma ustalić przyczyny i rodzaje uszkodzenia ciała, co zostanie wskazane w specjalnym zaświadczeniu,
● pomocy w uzyskaniu mieszkania dla osoby, która nie ma tytułu prawnego do zajmowanego wspólnie ze sprawcą przemocy lokalu.
Pokrzywdzeni członkowie rodzin, w zależności od indywidualnej sytuacji, mogą skorzystać z każdej z tych form pomocy i kilku jednocześnie.








Interwencja kryzysowa


Pierwsza z wymienionych wyżej rodzajów pomocy to specjalistyczne poradnictwo, które osoba doświadczająca przemocy może otrzymać w każdym ośrodku pomocy społecznej. Zakres takiego poradnictwa jest zróżnicowany i może być inny w każdej gminie. Niektóre z nich prowadzą specjalne punkty konsultacyjne, w których zatrudnieni są np. psycholog, pedagog, prawnik, specjalizujący się w ochronie osób pokrzywdzonych lub zapewniają w określonych dniach i godzinach ich dyżury. Często poza indywidualnymi konsultacjami ofiary przemocy mogą uczestniczyć w cyklicznych spotkaniach grup wsparcia.
Podobną rolę pełni interwencja kryzysowa świadczona m.in. w ośrodkach interwencji kryzysowej. Stanowi ona zespół działań interdyscyplinarnych podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Dlatego jej zadaniem jest pomoc nie tylko ofiarom domowej przemocy, ale też m.in. obarczonym następstwami wielu trudnych zdarzeń w życiu swoim i rodziny, żyjącym w stanie przewlekłego stresu lub przeżywającym trudności małżeńskie. Również te ośrodki oferują konsultacje psychologiczne i psychiatryczne, grupy wsparcia oraz w uzasadnionych przypadkach miejsce w działającym w jego strukturach ośrodku.
Szczególne wsparcie dla ofiar przemocy w rodzinie mają też zapewniać zakładane przez każdą gminę zespoły interdyscyplinarne. W ich skład wchodzą przedstawiciele różnych służb społecznych, m.in. policji, służby zdrowia, jednostek pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. W ich ramach działają grupy robocze i to właśnie ich zadaniem będzie opracowanie i realizacja planu pomocy dla zgłoszonego do zespołu przypadku przemocy. Aby zespół mógł zająć się pokrzywdzonymi osobami, niezbędne jest rozpoczęcie procedury niebieska karta.


[Przykład 1]
Ośrodki wsparcia
Natomiast wyłącznie dla pokrzywdzonych z powodu przemocy osób są przeznaczone specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, które mają też obowiązek zapewniania całodobowego schronienia. Miejsce w takiej instytucji, która jest przeznaczona dla nie więcej niż 30 osób, nie wymaga skierowania, nie zależy też od dochodu oraz jest bezpłatna. Pokrzywdzona osoba razem z dziećmi może przebywać w takim ośrodku przez 3 miesiące, ale, w uzasadnionych szczególną sytuacją tych osób przypadkach jest też możliwość przedłużenia czasu zamieszkania w placówce.
Podstawowe zadania ośrodka zostały podzielone na działania interwencyjne, przeprowadzane w momencie przyjęcia ofiary przemocy oraz terapeutyczno-wspomagające. Polegają one m.in.: na opracowaniu indywidualnego planu pomocy, udzielania poradnictwa i konsultacji wychowawczych, prowadzenia grup wsparcia i terapii indywidualnej. Ośrodek musi też zapewnić odpowiednie warunki bytowe i mieszkalne.


[Przykład 2]
Zaświadczenie lekarskie
Następnym rodzajem pomocy, do której jest uprawniona ofiara przemocy w rodzinie, jest tzw. bezpłatna obdukcja. Jej celem jest takie udokumentowanie przypadków stosowania przemocy, które potem mogą być wykorzystane podczas postępowania sądowego. Polega ona na wystawieniu przez każdego lekarza bez względu na jego specjalizację odpowiedniego zaświadczenia. Jego druk został określony w rozporządzeniu ministra zdrowia z 22 października 2010 r. w sprawie wzoru zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie (Dz.U. nr 201, poz. 1334).
Lekarze mają obowiązek posiadania wymaganego formularza (nie mogą domagać się dostarczenia go przez poszkodowanych) i na podstawie przeprowadzonego badania powinni wydać opinię o stanie jej zdrowia, wskazując w nim m.in.: rodzaj stwierdzonych uszkodzeń ciała oraz możliwe przyczyny i czas ich powstania.
Należy pamiętać, że takie zaświadczenie nie będzie zastępować obdukcji, wykonywanej przez biegłych – lekarzy medycyny sądowej. Jednak uwzględnione w nim spostrzeżenia lekarza będą potem mogły być, na wniosek sądu, przedstawione do oceny przez biegłych.



Reklama


Nakaz eksmisji
Kolejnym ważnym elementem systemu ochrony osób pokrzywdzonych są środki zapobiegawcze i karne stosowane w sytuacji prowadzenia postępowania prokuratorskiego i sądowego. Ich lista również została znacznie poszerzona w ubiegłym roku, a ich celem jest skuteczne odseparowanie ofiar przemocy od jej sprawców oraz ich późniejsza ochrona przed kontaktem z nimi.
Do najważniejszych z nich należy możliwość zastosowania już na etapie postępowania przygotowawczego przez prokuratora środka zapobiegawczego w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego, wspólnie zajmowanego z osobami pokrzywdzonymi, zwłaszcza w przypadku gdy istnieje uzasadniona obawa, że oskarżony może ponownie popełnić przestępstwo z użyciem przemocy lub wyrazi taką groźbę. O zastosowanie nakazu takiej eksmisji może wystąpić też policja i będzie on obowiązywał przez maksymalnie trzy miesiące. Może być jednak przedłużony o kolejne trzy miesięczne okresy przez sąd, jeżeli wystąpi o to prokurator. O usunięcie sprawcy przemocy może wystąpić też sama pokrzywdzona osoba, ale w tym przypadku zastosowana zostanie inna procedura.


[Przykład 3]
Ponadto ofiara przemocy może być odizolowana od sprawcy przemocy, jeżeli sąd orzeknie wobec niego obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się, zakaz zbliżania się oraz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.


Organizacje pozarządowe pomagające ofiarom przemocy
Pokrzywdzeni w wyniku domowej przemocy mogą szukać wsparcia również w ogólnopolskich lub lokalnych organizacjach pozarządowych, które specjalizują się w przeciwdziałaniu domowej przemocy. Niektóre z nich realizują takie zadania na zlecenie jednostek samorządów oraz prowadzą dyżury telefoniczne dla potrzebujących pomocy. Do najważniejszych z nich należą:


● Fundacja Centrum Praw Kobiet www.cpk.org.pl
● Fundacja Dzieci Niczyje www.fdn.pl
● Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia www.niebieskalinia.pl
● Komitet Ochrony Praw Dziecka www.kopd.pl
● Stowarzyszenie na rzecz Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia www.niebieskalinia.org
801 12 00 02 numer ogólnopolskiego telefonu dla ofiar przemocy w rodzinie – Niebieska Linia






PRZYKŁADY


1 Zespół interdyscyplinarny odbędzie spotkanie z ofiarą przemocy w rodzinie


Do gminnego zespołu interdyscyplinarnego wpłynął formularz niebieskiej karty wypełniony przez policjanta, który uczestniczył w interwencji związanej ze stosowaniem domowej przemocy. Czy członkowie zespołu podejmą działania, których celem będzie pomoc pokrzywdzonym członkom rodziny?
Procedura niebieskiej karty, która jest szczegółowo opisana w rozporządzeniu Rady Ministrów z 13 września 2011 r. w sprawie procedury niebieskie karty oraz wzorów formularzy niebieska karta (Dz.U. nr 209, poz. 1245), przewiduje podejmowanie przez wchodzących w skład zespołu kolejnych kroków. Pierwszym działaniem jest wypełnienie formularza przez przedstawiciela jednej z wymienionych w przepisach służb, np. policji, pomocy społecznej lub oświaty. Jest on przekazywany przewodniczącemu zespołu, który ma trzy dni na przedstawienie go innym członkom. Potem odbywa się posiedzenie zespołu lub grupy roboczej, na które jest zapraszana ofiara przemocy w rodzinie. W jej obecności jest wypełniany formularz C. Ma on diagnozować sytuację rodziny oraz być podstawą do opracowania indywidualnego planu pomocy dla osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, i jej rodziny, zawierającego propozycje działań pomocowych.


2 Specjalistyczny ośrodek nie zawsze zapewni niezbędną odzież i wyżywienie


Matka wychowująca trójkę dzieci znalazła schronienie przed sprawcą przemocy w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. W obawie przed mężem zabrała tylko część odzieży dzieci, nie ma natomiast środków higieny osobistej. Czy otrzyma je w trakcie pobytu w placówce?
Mimo że pobyt w specjalistycznym ośrodku jest bezpłatny, to wyżywienie, odzież, obuwie, środki higieny osobistej i środki czystości będą zapewnione pokrzywdzonym osobom, tylko w sytuacji, gdy dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium obowiązującego w pomocy społecznej dla osoby samotnie gospodarującej, czyli 477 zł miesięcznie. Pozostałe potrzeby bytowe, które zapewnia ośrodek, są wskazane w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 22 lutego tego roku. Zgodnie z nim, pomieszczenia w lokalu przeznaczone do spania powinny być przeznaczone dla maksymalnie pięciu osób, a łazienki wyposażone w taki sposób, aby umożliwiały korzystanie z nich przez osoby dorosłe i dzieci. W ośrodku powinien też być wspólny pokój do pobytu dziennego z miejscem zabaw dla dzieci i miejscem do nauki.


3 Sąd nakaże sprawcy przemocy opuszczenie wspólnie zajmowanego mieszkania


W rodzinie od kilku lat dochodzi do przypadków stosowania przemocy, które w ciągu ostatniego roku się nasiliły. Matka ze względu na bezpieczeństwo małych dzieci chciałaby, aby krzywdzący ich partner opuścił wspólnie zajmowane mieszkanie. Czy może z takim wnioskiem wystąpić do sądu?
Poszkodowana w wyniku przemocy osoba ma prawo żądać eksmisji sprawcy. Będzie to możliwe, jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie powoduje, że to zamieszkiwanie jest szczególnie uciążliwe. W przypadku takich wniosków sąd rozpoznaje sprawę w trybie przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Postanowienie zapada po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna odbyć się w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Dodatkowo staje się ono wykonalne z chwilą ogłoszenia i może być zmienione lub uchylone w razie zmiany okoliczności sprawy.


Michalina Topolewska
michalina.topolewska@infor.pl
Podstawa prawna
Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. nr 180, poz. 1493 z późn. zm.).