Z ankiety przeprowadzonej przez Fundację Adamed wśród nastolatków w wieku 14-19 lat[1] wynika, że ogromną rolę – nawet większą niż szkoła – odgrywa popkultura. Aż połowa badanych przyznała, że to kino sprawiło, że zamarzyli o karierze naukowej.
Jak podaje GUS, w roku akademickim 2020/2021 tylko 8% absolwentów polskich uczelni ukończyło studia na kierunkach z grupy Nauki przyrodnicze, matematyka i statystyka oraz Technologie teleinformacyjne[2]. To prawie sześć razy mniej niż na kierunkach humanistycznych, społecznych, prawniczych i biznesowych. Tymczasem według raportu Future of Jobs[3] zaprezentowanego podczas Światowego Forum Ekonomicznego w niedalekiej przyszłości wzrośnie zapotrzebowanie na takie zawody jak analityk danych, specjalista ds. AI i uczenia maszynowego, inżynier robotyki czy deweloperzy oprogramowania i aplikacji. Dlatego tak ważne jest, aby promować wśród młodzieży nauki ścisłe i przyrodnicze – ekspertów w tych właśnie obszarach będziemy szczególnie potrzebować w przyszłości.
– Kandydatów do 9. edycji programu stypendialnego ADAMED SmartUP poprosiliśmy o udział w krótkim badaniu. Byliśmy ciekawi, co popchnęło ich w kierunku obszaru STEM, szczególnie zainspirowało do pogłębienia wiedzy. Okazało się, że choć dla niemal połowy ankietowanych źródłem motywacji były materiały znalezione w Internecie czy lekcje w szkole, to jednak jeszcze większa grupa odnalazła w sobie tę pasję, oglądając filmy czy seriale. Dzięki historiom naukowców – fikcyjnych i prawdziwych – zapragnęli podążać podobną ścieżką – zdradza Martyna Strupczewska, kierowniczka programu ADAMED SmartUP.
Popkulturowe inspiracje
Najbardziej inspirującymi filmami okazały się „Interstellar” Christophera Nolana o grupie badaczy podróżujących w czasoprzestrzeni oraz „Teoria wszystkiego” w reżyserii Jamesa Marsha, czyli biografia słynnego Stephena Hawkinga. Zarówno pierwszy, jak i drugi film został wskazany przez co dziesiątego respondenta. Młodzież wymieniała też takie obrazy jak „Bogowie”, „Piękny umysł”, „Marsjanin”, a nawet… marvelowski „Iron Man”. Wszystkie łączy jeden wspólny mianownik: postać charyzmatycznego naukowca jako głównego bohatera.
Spośród seriali największy wpływ na ankietowanych nastolatków miał „The Good Doctor” – 15% z nich zadeklarowała, że dzięki tej produkcji zamarzyli o karierze badacza czy lekarza. Ale to niejedyny tytuł o tematyce medycznej, który aspirujący naukowcy śledzili z zaciekawieniem. Respondenci wymieniali również „Biohakerów”, „Szpital New Amsterdam” czy kultowe produkcje „Dr House” i „Chirurdzy”. Młodzi widzowie motywację do nauki odnaleźli nie tylko na korytarzach fikcyjnych szpitali, lecz także w takich serialach jak dokumentalna „Nasza planeta” czy nawet… kryminalne „Breaking Bad”.
Niewiele mniej ankietowanych (45%) jako źródła naukowych inspiracji wskazało czytane książki. Co do pobudzających intelektualnie lektur nie ma wśród nich takiej zgodności jak w przypadku filmów i seriali. Co dziesiąty respondent wymienił jednak jedną z dwóch książek Stephena Hawkinga: „Krótką historię czasu” lub „Krótkie odpowiedzi na wielkie pytania”. Dowodzi to, że misja popularyzatorska astrofizyka nie zakończyła się wraz z jego śmiercią – jego obecność w popkulturze wciąż przykuwa uwagę młodzieży do fascynujących tajemnic nauki.
Być jak Maria Skłodowska-Curie
Prawie 1/3 badanych zadeklarowała, że znani naukowcy przyczynili się do rozbudzenia w nich pasji do nauk przyrodniczych i ścisłych. Jak można się spodziewać, Stephen Hawking okazał się idolem ankietowanych nastolatków i zamyka on podium najbardziej inspirujących postaci ze świata nauki. Młodzież nie tylko lubi oglądać jego filmową biografię i czytać jego książki – 15% badanych wskazało go jako swój wzór do naśladowania. Absolutnym numerem jeden okazała się jednak Maria Skłodowska-Curie, którą jako swój autorytet podało ponad 40% wszystkich badanych. Polska noblistka to szczególnie ważna postać dla dziewcząt. Skala jej wpływu wśród respondentek jest ogromna – aż 82% aspirujących naukowczyń wymieniło ją jako swoją mistrzynię.
Tuż za Marią Skłodowską-Curie, na drugim miejscu w rankingu, uplasował się Albert Einstein. Za swój wzór uważa go co piąty ankietowany. Nieco poniżej podium znaleźli się Nikola Tesla i Elon Musk – obaj wizjonerzy zostali wskazani przez co dziesiątego respondenta. Oczywiście inspirujących naukowców jest znacznie więcej – ankietowali wymienili ponad 500 nazwisk. Wśród nich znalazły się zarówno postaci historyczne – autorzy przełomowych teorii, tacy jak Karol Darwin, Mikołaj Kopernik czy Isaac Newton – jak i innowatorzy XX i XXI wieku, np. Zbigniew Religa, Neil deGrasse Tyson, Rosalind Franklin czy Richard Feynman.
Przyszłość polskiej nauki
– Rozbudzenie w młodzieży głodu wiedzy naukowej to tylko połowa sukcesu – zastrzega Martyna Strupczewska. – Tę pasję trzeba w nich podtrzymywać, a do tego często potrzebne jest zewnętrzne wsparcie. W ramach programu ADAMED SmartUP oferujemy nastoletnim entuzjastom duże możliwości rozwoju – zarówno merytoryczne, w formie warsztatów i mentoringu, jak i finansowe. Ci, którzy wcześnie poznają dreszczyk emocji towarzyszący samodzielnym badaniom, a czasem też pierwszym odkryciom, zazwyczaj kontynuują swoją przygodę. Nasi absolwenci i ich osiągnięcia napawają nas ogromną dumą – dodaje.
W połowie stycznia zakończył się pierwszy etap rekrutacji do 9. edycji programu ADAMED SmartUP. Wzięło w nim udział aż dziewięć tysięcy nastolatków zainteresowanych naukami ścisłymi i przyrodniczymi. Kandydaci, którzy osiągnęli najwyższe wyniki, zostaną zaproszeni na rozmowy kwalifikacyjne. Podczas spotkań komisja rekrutacyjna programu wyłoni 50 osób z najwyższym potencjałem, które już latem wezmą udział w obozie naukowym. W trakcie dwóch tygodni będą zdobywać cenną i ekscytującą wiedzę pod okiem ekspertów z najbardziej prestiżowych ośrodków akademickich w Polsce i Europie.
- 1 W badaniu przeprowadzonym od 1 września do 15 grudnia 2022 r. wzięło udział 1000 nastolatków w wieku 14-19 lat. Ankieta była dostępna dla wszystkich osób zarejestrowanych do 9. edycji programu ADAMED SmartUP.
- 2 Opracowanie własne na podstawie danych GUS, Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2021/2022 (wyniki wstępne), stat.gov.pl.
- 3 The Future of Jobs Report 2020, www.weforum.org.
