Czy urlop ojcowski dla samozatrudnionego
Wykonawca prowadzi działalność gospodarczą i świadczy usługi na rzecz jednej firmy. W styczniu jego żona urodziła dziecko. Czy będzie mógł on skorzystać z urlopu ojcowskiego jak pracownik?
NIE Przede wszystkim należy podkreślić, że przewidziany w kodeksie pracy urlop ojcowski przysługuje wyłącznie pracownikowi – ojcu, który wychowuje dziecko w okresie pierwszych 12 miesięcy jego życia. Zatem z urlopu na warunkach kodeksowych mogą korzystać wyłącznie mężczyźni zatrudnieni na podstawie: umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę. Może z niego korzystać zarówno długoletni pracownik, jak i zatrudniony na okres próbny czy na podstawie umowy o pracę na czas zastępstwa.
Pracownik ma prawo do urlopu ojcowskiego także wówczas, gdy skorzysta z urlopu macierzyńskiego po rezygnacji z jego części przez matkę czy dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Ponadto pójście na urlop ojcowski nie pozbawia pracownika prawa do urlopu wychowawczego.
Urlop ojcowski nie przysługuje natomiast zleceniobiorcom, samozatrudnionym czy pracującym na kontrakcie menedżerskim. Pewnym rozwiązaniem dla takiej osoby jest wynegocjowanie z firmą tego rodzaju dni wolnych, np. w łączącej strony umowie cywilnoprawnej lub w aneksie do takiej umowy. Jednak nie jest to urlop ojcowski.
Reklama
Pracownik – ojciec korzystający z urlopu ojcowskiego – ma prawo do zasiłku macierzyńskiego. Natomiast mężczyzna wykonujący pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej będzie miał prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Z tego tytułu uprawnienie to przysługuje także osobom prowadzącym własną działalność gospodarczą. Zasiłek będzie przysługiwał przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu ojcowskiego. W 2011 r. jest to jeden tydzień, czyli siedem dni kalendarzowych.
Podstawa prawna
Art. 2, 1823 par. 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 3 ustawy z 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (Dz.U. nr 249, poz. 1655).
Art. 29 pkt 5a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).
Czy urlop ojcowski można podzielić
Pracownik za kilka tygodni zostanie ojcem bliźniaków. Zamierza skorzystać z urlopu ojcowskiego. Czy będzie on dłuższy niż przysługujący w razie urodzenia jednego dziecka? Czy będzie mógł go podzielić?
NIE Inaczej niż ma to miejsce w przypadku urlopu macierzyńskiego, wymiar urlopu nie zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Zatem wymiar urlopu ojcowskiego dla ojca bliźniaków czy trojaczków wynosi w 2011 r. jeden tydzień. Ojciec może natomiast skorzystać z urlopu macierzyńskiego (dłuższego niż na jedno dziecko) po rezygnacji przez matkę z jego części, a następnie z urlopu ojcowskiego. W ten sposób pracownik ma prawo skumulować dni wolne w celu opieki nad dziećmi. Za okres korzystania z obu urlopów będzie mu przysługiwał zasiłek macierzyński.
Urlop ojcowski jest niepodzielny, czyli przysługuje jednorazowo w pełnym wymiarze. Oznacza to, że pracownik nie może wystąpić o podzielenie tego urlopu, np. dwa razy po pięć dni i raz cztery dni. Takie stanowisko wyraził główny inspektor pracy w piśmie z 29 stycznia 2010 r. (nr GPP-316- 4560-3-1/10/PE/RP). Nie jest też dopuszczalne udzielenie tylko części urlopu.
Podstawa prawna
Art. 1823 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 3 ustawy z 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (Dz.U. nr 249, poz. 1655).
Art. 29 pkt 4a i 5a ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).
Czy można zwolnić ojca w czasie urlopu
Firma jest w trakcie przeprowadzania zwolnień grupowych. Jeden z pracowników złożył wniosek o urlop macierzyński po rezygnacji z jego części przez matkę, a następnie o urlop ojcowski. Zdaniem przełożonych celem pracownika jest uzyskanie ochrony przed zwolnieniem. Czy jest jakiś sposób na zwolnienie takiego pracownika?
NIE W ustawie o zwolnieniach grupowych przewidziano wyraźnie, że pracownikowi korzystającemu z urlopu macierzyńskiego lub ojcowskiego można jedynie wypowiedzieć warunki pracy lub płacy. Dotyczy to zarówno zwolnień grupowych, jak i indywidualnych (np. likwidacji stanowiska pracy). Jeżeli pracodawca zdecyduje się wypowiedzieć te warunki i spowoduje to obniżenie wynagrodzenia, będzie musiał wypłacać pracownikowi dodatek wyrównawczy, przez cały czas trwania urlopu macierzyńskiego i ojcowskiego. Zwolnienie byłoby możliwe jedynie w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Pracodawca nie może odmówić udzielenia pracownikowi urlopu macierzyńskiego czy ojcowskiego, nawet jeżeli jest przekonany, że zamiarem pracownika jest uzyskanie ochrony przed zwolnieniem. Jednocześnie należy zauważyć, że urlop ojcowski jest urlopem celowym. Ma służyć opiece nad dzieckiem.
W razie posiadania niezbitych dowodów, że pracownik nie opiekuje się dzieckiem, gdyż np. wyjechał za granicę w celach zarobkowych, pracodawca ma prawo poinformować pracownika, że nie wykorzystuje urlopu zgodnie z jego celem. Podwładny powinien wówczas albo podjąć opiekę nad dzieckiem, albo wrócić do pracy. Jednakże w praktyce, ze względu na ochronę sfery prywatnej pracownika, tego rodzaju sytuacje są niezwykle sporadyczne.
Warto też przypomnieć, że w razie zwolnienia, wbrew zakazowi, pracownika korzystającego z urlopu macierzyńskiego lub ojcowskiego, ma on prawo żądać przywrócenia do pracy albo odszkodowania. Jeżeli będzie chciał wrócić do pracy – sąd musi orzec zgodnie z jego żądaniem.
Natomiast jeśli zażąda odszkodowania, będzie mu ono przysługiwać jednocześnie z odprawą (gdy zwolnienie nastąpiło z przyczyn niedotyczących pracowników) albo wyłącznie samo (jeśli zwolnienie nie było z przyczyn niedotyczących pracowników).
Podstawa prawna
Art. 411 par. 1, 45 par. 3, 1823 par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 5 ust. 5 pkt 1 i ust. 6, art. 10 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
Czy należy się wolne na opiekę nad dzieckiem
Pracownik jest zatrudniony na umowie o pracę na czas nieokreślony. Jego żona przebywa na urlopie wychowawczym. Czy może on skorzystać z 2 dni opieki na dziecko?
TAK Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na dwa dni. Za czas tego zwolnienia zatrudniony zachowuje prawo do wynagrodzenia. Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni, z tego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.
Z tego powodu pracownicy – rodzice składają na piśmie oświadczenia o zamiarze lub o braku zamiaru korzystania przez pracownika będącego rodzicem lub opiekunem dziecka z uprawnień rodzicielskich. Prawo do wolnych dni na opiekę nad dzieckiem nie jest natomiast wyłączone, jeżeli drugi rodzic przebywa na urlopie wychowawczym. Zatem pracownik może skorzystać z płatnych dwóch dni opieki na dziecko, jeżeli matka dziecka przebywa na urlopie wychowawczym.
Podstawa prawna
Art. 188, 1891 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy firma może odmówić urlopu
Pracownik wystąpił do swojej firmy z wnioskiem o udzielenie urlopu wychowawczego na jeden rok. Pracodawca odmówił zgody, uzasadniając swoją decyzję planowaną za pół roku likwidacją. Zaproponował, że może udzielić podwładnemu urlopu na pięć miesięcy. Czy pracownik powinien wypełnić nowy wniosek o urlop na 5 miesięcy?
NIE Prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze trzech lat przysługuje na równych prawach kobiecie i mężczyźnie. Urlop można dzielić, ale najwyżej na cztery części. Bardzo istotne jest, że to pracownik, a nie pracodawca decyduje o tym, ile ojciec wykorzysta urlopu, na ile go podzieli i jak długo będzie trwać każda z części urlopu.
Pracownik nie ma obowiązku powiadomienia pracodawcy, jak rozłoży wykorzystanie urlopu wychowawczego – występuje z wnioskiem o udzielenie urlopu oddzielnie na każdą jego część. Jeżeli wykorzystał on urlop w niższym wymiarze niż przysługujący, może wystąpić o udzielenie mu dalszej części urlopu, aż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia. Może się też zdarzyć, że pracownik wykorzysta cztery części urlopu, ale nie wykorzysta całego 3-letniego wymiaru urlopu.
W takiej sytuacji nie będzie mógł skorzystać z reszty urlopu wychowawczego, gdyż oznaczałoby to podział urlopu na więcej niż cztery części. Pracodawca ma obowiązek udzielić podwładnemu urlopu wychowawczego na pełny wskazany we wniosku okres. Natomiast, jeżeli pracodawca rozpocznie likwidację, będzie mógł wypowiedzieć z tego powodu pracownikowi-ojcu umowę o pracę.
Możliwe jest bowiem rozwiązanie umowy w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Na podstawie tych przepisów pracodawca nie ma jednak prawa uprzedniego ograniczenia czasu trwania urlopu wychowawczego.
Podstawa prawna
Art. 186 par. 4, art. 1861 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy ważny jest cel wykorzystania urlopu
Zgodnie z planem urlop wypoczynkowy pracownika zaplanowano na wrzesień i grudzień. Pracownik wystąpił o udzielenie mu urlopu ojcowskiego. Jednakże z informacji, jakimi dysponuje firma, wynika, że pracownik zerwał wszelkie kontakty z matką dziecka i nie zna nawet jej miejsca zamieszkania. Zdaniem pracodawcy w tej sytuacji urlop ojcowski ma po prostu zastąpić urlop wypoczynkowy. Czy w tej sytuacji może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu?
TAK Urlop ojcowski jest urlopem celowym. Ma służyć opiece nad dzieckiem. W kodeksie pracy wyraźnie jest mowa o tym, że do urlopu ojcowskiego jest uprawniony pracownik – ojciec wychowujący dziecko. Zatem niezbędnym warunkiem uzyskania prawa do urlopu ojcowskiego jest wychowywanie dziecka.
Jeżeli pracodawca jest pewien, że pracownik nie będzie wychowywał dziecka podczas urlopu ojcowskiego, ma prawo odmówić jego udzielenia. Taka sama zasada dotyczy korzystania przez pracownika z urlopu macierzyńskiego w razie rezygnacji z jego części przez matkę dziecka oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego.
Jednocześnie w praktyce udzielenie urlopu ojcowskiego czy macierzyńskiego dla ojca nie musi być poparte dowodami wskazującymi na to, że ojciec rzeczywiście wychowuje dziecko.
Podstawa prawna
Art. 180 par. 5, 1821, 1822, 1823 par. 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
