Ukąszenie owadów zazwyczaj kończy się zaczerwienieniem, swędzeniem lub nieznacznym obrzękiem skóry. Objawy te znikają zwykle w ciągu doby. U osób uczulonych na owadzi jad może jednak wystąpić znacznie silniejsza reakcja.
Kto może być uczulony?
Reakcja alergiczna po ukąszeniu owadów może wystąpić zarówno u osób uczulonych na inne alergeny (np. pyłki roślin, roztocza kurzu), jak i tych, które wcześniej nie były na nic uczulone. Ten rodzaj alergii nie jest dziedziczny. Szacuje się, że w Europie problem ten może dotyczyć nawet 4 proc. ludzi.
Jakie gatunki owadów mogą wywoływać alergię?
Najczęściej reakcje alergiczne są spowodowane użądleniem owadów błonkoskrzydłych: os, pszczół, szerszeni, trzmieli oraz mrówek.
Jakie są objawy?
Reakcja na użądlenie pojawia się zazwyczaj w ciągu 10 minut. Może mieć różne nasilenie. Najczęściej ogranicza się do miejsca ukąszenia. Występuje wtedy np. duży obrzęk (o średnicy 5-10 cm), który bez leczenia może się utrzymywać przez mniej więcej 24 godziny. Zdarza się jednak, że po ataku owada występuje reakcja ogólnoustrojowa, tzw. anafilaktyczna. Częściej dochodzi do niej u dorosłych niż u dzieci. W tym wypadku objawy są bardziej dotkliwe (patrz ramka poniżej). Najgroźniejsza postać reakcji ogólnej - wstrząs anafilaktyczny - stanowi zagrożenie dla życia.
Czy można sprawdzić, czy jesteśmy uczuleni na jad owadów?
Istnieją badania, które wykrywają alergię na owady. Nie wykonuje się ich jednak profilaktycznie. Nawet gdy wyniki potwierdzają uczulenie na jad jakiegoś owada, nie sposób określić, jak silna będzie reakcja na użądlenie. Duży miejscowy obrzęk (o średnicy powyżej 10 cm) także nie jest powodem do diagnostyki alergologicznej. Na badania kieruje się natomiast każdego, u kogo wystąpiła reakcja anafilaktyczna. U dwóch trzecich osób może ona wystąpić ponownie w przyszłości.
Oprócz badania lekarskiego przeprowadzonego w poradni alergologicznej lekarz zwykle zleca badania pomocnicze - testy skórne (najwcześniej wykonuje się je po upływie 2 tygodni od użądlenia), oznaczenie przeciwciał IgE i ewentualnie innych czynników w surowicy krwi.
Czy wstrząs anafilaktyczny może wystąpić przy pierwszym użądleniu, czy dopiero przy kolejnych?
Może on wystąpić już przy pierwszym użądleniu. Niestety, nie da się przewidzieć u kogo i kiedy do niego dojdzie. W tym wypadku nie ma również znaczenia ilość wstrzykniętego jadu. U osoby uczulonej wstrząs anafilaktyczny może się pojawić nawet po ukąszeniu przez jednego owada. Najczęściej zdarza się on po użądleniu przez osę.
Jak często uczulenie na owady jest przyczyną śmierci?
Po użądleniu przez owady umiera rocznie w Polsce kilkanaście osób. Najbardziej zagrożeni są starsi ludzie i cierpiący na choroby przewlekłe.
Co robić, gdy wystąpi wstrząs?
W tym wypadku dochodzi do gwałtownego spadku ciśnienia tętniczego krwi i zaburzeń oddychania. Jedynie fachowa pomoc medyczna daje szansę na uratowanie życia. Chory musi więc jak najszybciej trafić do szpitala. Osoby uczulone na jad owadów powinny nosić przy sobie aplikator z adrenaliną.
Czy z alergii na owady można się wyleczyć?
Tak. Umożliwia to immunoterapia swoista, zwana potocznie odczulaniem. Jest ona skuteczna w prawie 90 proc. przypadków. Zaleca się ją szczególnie osobom, które przebyły ciężką reakcję anafilaktyczną. Przy odczynach miejscowych zwykle wystarczą leki.
Czy to reakcja anafilaktyczna?
Objawy reakcji anafilaktycznej po ukąszeniu owadów błonkoskrzydłych bywają rozmaite. Mogą też mieć różne nasilenie. Występują m.in.:
- pokrzywka;
- swędzenie skóry;
- tzw. obrzęk naczynioruchowy, czyli taki, który pojawia się w miejscu innym niż ukąszone, np.: na twarzy, powiekach, ustach, krtani;
- bolesne skurcze mięśni brzucha, nudności lub wymioty;
- osłabienie, zawroty głowy, a nawet omdlenie;
