Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (FA) są formą pomocy państwa dla osób, które nie otrzymują zasądzonych na dzieci alimentów mimo prowadzonej egzekucji komorniczej. Ich przyznawaniem i wypłatą zajmują się gminy. Rozpoczęły one właśnie przyjmowanie wniosków na nowy okres świadczeniowy. Trwa on od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Rodzic, który złoży wniosek i wymagane dokumenty do końca sierpnia, wsparcie za pierwszy miesiąc nowego okresu świadczeniowego na pewno otrzyma w październiku. Jeżeli więc w obecnie kończącym się okresie korzysta z pomocy FA, nie będzie miał przerwy w otrzymywaniu świadczenia. Złożenie wniosku między 1 września a 31 października powoduje, że gmina ma prawo wypłacić pierwsze świadczenia wspólnie z listopadowymi.

Bezskuteczna egzekucja

Przyznanie świadczeń z FA jest uzależnione od spełnienia kilku warunków. Pierwszy z nich to bezskuteczność egzekucji alimentów. Zgodnie z przepisami za taką uznawana jest sytuacja, gdy komornik w okresie dwóch ostatnich miesięcy nie wyegzekwował pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących alimentów.
Reklama
Ponadto na świadczenia mogą liczyć te osoby uprawnione, których rodzic unika płacenia alimentów i przebywa poza Polską. Jest to związane z tym, że bezskuteczną egzekucją jest też brak możliwości wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi przebywającemu za granicą, bo nie ma podstawy prawnej do podjęcia czynności zmierzających do realizacji tytułu wykonawczego w miejscu jego zamieszkania lub osoba uprawniona do alimentów nie potrafi wskazać miejsca zamieszkania rodzica poza Polską.
Reklama

Dochód rodziny

Kolejnym warunkiem, od którego zależy przyznanie świadczeń, jest osiąganie dochodów nieprzekraczających ustalonego kryterium. Wynosi ono 725 zł miesięcznie w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Przy jego wyliczaniu stosowane są te same zasady, które obowiązują przy zasiłkach rodzinnych. Gmina bierze pod uwagę dochody osiągnięte w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy. W zaczynającym się w październiku okresie świadczeniowym będą to zatem dochody z 2010 roku. Są one dzielone przez liczbę miesięcy w roku oraz liczbę członków rodziny.
W związku z tym, że sytuacja dochodowa rodziny między rokiem bazowym a momentem składania wniosku może ulec zmianie (na przykład z powodu utraty pracy), ustawa przewiduje stosowanie przez gminy procedury dochodu utraconego i uzyskanego. Ma ona uaktualnić poziom dochodu rodziny. W przypadku utraty dochodu od dochodu rodziny z roku bazowego odejmuje się przeciętną miesięczną kwotę utraconego dochodu. Natomiast gdy rodzic osiąga po roku bazowym nowy dochód, to będzie on dodany do tej kwoty.



Przykład 1

Rozpoczęcie urlopu wychowawczego spowoduje utratę dochodu

Matka wychowuje dwoje dzieci w wieku pół roku i 8 lat. Na starsze dziecko, z którego ojcem się rozwiodła, ma zasądzone alimenty, ale ich nie otrzymuje. Z powodu przekroczenia kryterium dochodowego gmina odmówiła jej wypłaty świadczeń z FA. Od września matka będzie przebywać na rocznym urlopie wychowawczym. Czy uzyska w tym czasie pomoc z funduszu?
Przepisy zawierają zamknięty katalog dochodów, które mogą być potraktowane jako dochód utracony. Należy do nich uzyskanie prawa do urlopu wychowawczego. Gmina przeliczy więc jeszcze raz dochody rodziny, uwzględniając utratę wynagrodzenia przez matkę. Ponadto dochodem utraconym jest też: utrata prawa do zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych, zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej lub renty socjalnej, z wyjątkiem renty przyznanej rolnikowi w związku z przekazaniem lub dzierżawą gospodarstwa rolnego i wyrejestrowaniem pozarolniczej działalności gospodarczej.
Do dochodu zaliczane są przychody podlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o PIT, dochód deklarowany w oświadczeniu przez osoby rozliczające się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym oraz inne dochody niepodlegające opodatkowaniu. Są to m.in. zasiłki chorobowe, otrzymywane alimenty i stypendia szkolne. Szczegółowo wymienia je art. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych.
Natomiast w przypadku gdy rodzina utrzymuje się z gospodarstwa rolnego, przyjmuje się, że z 1 ha przeliczeniowego uzyskuje się dochód miesięczny w wysokości 1/12 dochodu ogłaszanego corocznie we wrześniu w obwieszczeniu prezesa GUS.
Przepisy wskazują też, które osoby są zaliczane do rodziny, co ma wpływ na liczbę osób, przez którą dzieli się dochód. Są to: osoba uprawniona, rodzice osoby uprawnionej, małżonek rodzica osoby uprawnionej, osoba, z którą rodzic osoby uprawnionej wychowuje wspólne dziecko, pozostające na ich utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 lat oraz dziecko, które ukończyło 25 lat i otrzymuje świadczenia z FA lub na które przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Natomiast do rodziny nie wlicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, pełnoletniego dziecka mającego dziecko oraz rodzica osoby uprawnionej, jeżeli jest zobowiązany do alimentów na jej rzecz.

Wiek dziecka

Świadczenia z FA przysługują w wysokości bieżąco zasądzonych alimentów, jednak nie może to być więcej niż 500 zł miesięcznie na dziecko. Są one wypłacane do ukończenia przez osobę uprawnioną 18 lat, ale jeżeli kontynuuje ona naukę w szkole lub w szkole wyższej, wsparcie będzie otrzymywać do ukończenia 25 lat. Natomiast bezterminowo świadczenia są przyznawane, gdy ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Przykład 2
Podwyżka alimentów wpływa na wzrost świadczeń
Rodzic otrzymuje świadczenia z FA w wysokości po 300 zł na dwoje dzieci. Wystąpił do sądu o ich podwyższenie do wysokości 500 zł. Sąd przychylił się do argumentacji rodzica i zadecydował o podwyższeniu alimentów do tej kwoty od 23 lipca. Czy rodzic otrzyma wyższe świadczenia?
Wysokość wsparcia z funduszu jest uzależniona od wysokości alimentów, każde podwyższenie lub ich obniżenie spowoduje więc korektę decyzji gminy. Będzie to jednak możliwe dopiero gdy do komornika wpłynie tytuł wykonawczy o egzekucję alimentów w wyższej wysokości. Ponieważ sąd wskazał konkretną datę tej podwyżki, gmina świadczenie za lipiec wypłaci proporcjonalnie w stosunku do dni w miesiącu, w których obowiązywały niższe i wyższe alimenty.
Ustawa zawiera też przesłanki negatywne, które powodują, że gmina odmówi przyznania świadczeń. Dzieje się tak, gdy osoba uprawniona do alimentów przebywa w rodzinie zastępczej lub instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Jest nią m.in.: dom pomocy społecznej, placówka opiekuńczo-wychowawcza i młodzieżowy ośrodek wychowawczy, pod warunkiem że zapewniają nieodpłatne pełne utrzymanie. Drugą przesłanką, która uniemożliwia otrzymywanie świadczeń, jest zawarcie związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną.
Natomiast na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 2010 r. (K 5/10) prawo do wsparcia przysługuje osobie uprawnionej, która jest pełnoletnia i ma własne dziecko. Wcześniej matka, która skończyła 18 lat lub urodziła dziecko jako pełnoletnia, automatycznie traciła prawo do pomocy.



Wymagane dokumenty

Otrzymanie świadczeń z FA wymaga złożenia przez osobę uprawnioną do alimentów lub jej przedstawiciela ustawowego (czyli rodzica, gdy dziecko jest nieletnie) wniosku. Jego wzór jest określony w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 7 lipca 2010 roku w sprawie sposobu i trybu postępowania, sposobu ustalania dochodu oraz wzorów wniosku, zaświadczeń i oświadczeń o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (Dz.U. nr 123, poz. 836). Druk wniosku można pobrać ze strony Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej lub w gminach, które mają obowiązek go udostępnić osobom zainteresowanym.

Wniosek zawiera dane o członkach rodziny, informacje o miejscu zamieszkania, wieku i zatrudnieniu osób zobowiązanych do alimentacji względem dziecka oraz oświadczenie o przekazaniu komornikowi wszystkich informacji, które mają istotny wpływ na prowadzenie egzekucji alimentów. Do wniosku muszą być dołączone inne dokumenty, na podstawie których wydawana jest decyzja o przyznaniu wsparcia.
Dzięki wejściu w życie ustawy deregulacyjnej rodzic może do udowodnienia niektórych stanów faktycznych stosować oświadczenia w miejsce zaświadczeń wydawanych przez instytucje.
Rodzic musi też pamiętać o zgłaszaniu gminie wszelkich informacji mających wpływ na przyznanie świadczeń. W szczególności dotyczy to zmian w sytuacji dochodowej rodziny. Ponadto w przypadku gdy osoba uprawniona ma przyznane świadczenia z FA, nie może w tym samym czasie otrzymywać alimentów bezpośrednio od dłusżnika lub komornika. Wszelkie uzyskane od niesolidnego rodzica kwoty powinny trafiać na konto gminy wypłacającej wsparcie. Pomoc z FA ma bowiem charakter świadczenia zwrotnego, którego gmina dochodzi od dłużnika.
Jeżeli okaże się, że rodzic otrzymywał alimenty od dłużnika lub na skutek podjęcia pracy zwiększyły się jego dochody, co spowodowało przekroczenie kryterium dochodowego, gmina zażąda zwrotu wypłaconych pieniędzy jako świadczeń nienależnie pobranych, wraz z odsetkami.
Przykład 3
W oświadczeniu można podać wysokość dochodu
Rodzic od pół roku nie otrzymuje alimentów w wysokości 250 zł na dwoje dzieci. Ponieważ zobowiązany do ich płacenia ojciec nie ma stałej pracy, egzekucja prowadzona przez komornika okazała się bezskuteczna. Rodzic chce więc ubiegać się o świadczenia z FA. Czy zamiast zaświadczenia o dochodzie z urzędu skarbowego może złożyć oświadczenie o osiągniętym w 2010 r. dochodzie?
Rodzic może oświadczeniem potwierdzić bezskuteczność egzekucji, uczęszczanie dziecka do szkoły oraz wysokość swojego dochodu. Takie oświadczenie musi zawierać też informację o wysokości należnego podatku oraz składkach na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Do wniosku trzeba też dołączyć inne dokumenty, których nie może zastąpić oświadczeniami. Są to: dokument stwierdzający wiek osoby uprawnionej, orzeczenie o niepełnosprawności, odpis prawomocnego wyroku sądu zasądzającego alimenty, informacje właściwego sądu o czynnościach podjętych w sprawie egzekucji alimentów od dłużnika przebywającego za granicą.
Podstawa prawna
Ustawa z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 1, poz. 7 z późn. zm.).