Każdy z rodziców po zakończeniu urlopu macierzyńskiego może skorzystać z urlopu wychowawczego – wystarczy, że w tym celu złoży odpowiedni wniosek. Zdarza się, że z różnych przyczyn rodzic chciałby jednak z takiego urlopu zrezygnować – prawo pozwala mu to zrobić w dowolnym momencie, o ile pracodawca wyrazi na to zgodę (art. 1863 ust. 1 k.p.). Podwładny może także zrezygnować z urlopu wychowawczego po uprzednim zawiadomieniu pracodawcy – najpóźniej 30 dni przed terminem planowanego powrotu do pracy (art. 1863 ust. 2 k.p.). Pracownik może również wycofać wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego, nie później jednak niż na siedem dni przed jego rozpoczęciem. By oświadczenie wywarło skutek, pracownik powinien je złożyć w formie pisemnej.
Stosunek pracy pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego podlega szczególnej ochronie. Rozciąga się on na okres od dnia złożenia wniosku, nie wcześniej jednak niż dwa tygodnie przed terminem rozpoczęcia urlopu, do dnia zakończenia tego urlopu. W tym czasie pracodawca nie może wypowiedzieć, ani rozwiązać umowy o pracę. Powrót pracownika do pracy ze skróconego urlopu wychowawczego bądź rezygnacja z niego powoduje ustanie ochrony stosunku pracy.
Często zdarza się, że na zastępstwo za przebywającego na urlopie wychowawczym pracownika pracodawca zatrudnił już kogoś innego i powrót pracownika na wcześniej zajmowane stanowisko nie jest taki prosty. Dlatego ustawodawca dał trzydziestodniowy termin zapowiedzi powrotu. Pracodawca zobligowany jest bowiem przygotować miejsce pracy powracającemu z urlopu pracownikowi. Po upływie 30 dni pracodawca nie może nie dopuścić pracownika powracającego z urlopu do pracy. Po powrocie pracownika z urlopu wychowawczego pracodawca jest zobligowany dopuścić go do pracy na dotychczas zajmowanym przez niego stanowisku. Jeśli po upływie części urlopu wychowawczego w zakładzie pracy zaszły takie zmiany, że nie jest możliwe dopuszczenie pracownika do poprzednio zajmowanego stanowiska, pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na stanowisku równorzędnym lub innym odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, z wynagrodzeniem nie niższym niż to, jakie otrzymywał przed rozpoczęciem urlopu. Powrót z urlopu wychowawczego lub jego rezygnacja uchyla ochronę przed definitywnym rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikiem rodzicem. Swoiste wyjście z tej niezbyt komfortowej sytuacji to złożenie wniosku o obniżenie wymiaru etatu. Pracownik już od momentu złożenia wniosku podlega ochronie przed zwolnieniem, a zarazem pracuje, uzyskuje dochód i ma stały kontakt z pracą. Pracodawca nie może odmówić pracownikowi zmniejszenia etatu, zaś pracownik może wnioskować o zmniejszenie etatu maksymalnie do jego połowy.
Tak jak rezygnacja z urlopu wychowawczego lub z jego części bądź też wycofanie wniosku o obniżenie wymiaru etatu nie chroni pracownika rodzica przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy, podobnie nie podlega ochronie przed zwolnieniem pracownik w sytuacji ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji oraz w przypadku przewinienia podwładnego, które uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym. Również sytuacja zwolnień grupowych zmniejsza ochronę wobec pracownika.
