1 Złóż wniosek o podział wspólnego majątku
Po orzeczeniu rozwodu każdy małżonek ma prawo wszcząć postępowanie o podział majątku wspólnego. Gdy obejmuje on również wspólne mieszkanie, którego mąż i żona dorobili się po ślubie, to orzekając o podziale, sąd uwzględnia sprawę mieszkania.
Rozwiedzeni małżonkowie mogą sami zaproponować sposób podziału, na przykład przez przyznanie całego mieszkania jednemu z nich, podczas gdy drugi zostanie spłacony, fizyczny podział na dwie części, ale tylko w takich przypadkach, gdy jest to możliwe, zamianę mieszkania na dwa mniejsze lub sprzedanie go i podzielenie otrzymanej kwoty. Dzieląc majątek, sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, w tym także udziałów w mieszkaniu. W trakcie postępowania sąd ustala skład tego majątku oraz jego wartość. Wprawdzie ma prawo zwrócić uwagę małżonkom, aby wskazali cały majątek podlegający podziałowi, ale nie może z urzędu ustalać, czy istnieje jakiś inny wspólny majątek.
PRZYKŁAD
Sąd ustali, czy do majątku wspólnego wchodzi również mieszkanie
Reklama
Aby orzec o podziale mieszkania, sąd powinien ustalić, czy wchodzi ono w skład majątku wspólnego. Lokal może stanowić własność tylko jednego z małżonków. Do majątku osobistego wchodzi wówczas, gdy: mąż (żona) nabył go jeszcze przed ślubem, otrzymał na podstawie umowy darowizny lub odziedziczył (wtedy nie ma znaczenia, czy objął lokal przed czy po powstaniu między małżonkami wspólnoty majątkowej). Małżonkowie mogli też zawrzeć umowę o rozdzielności majątkowej i wówczas każdy z nich dorabiał się wyłącznie majątku osobistego. Mieszkanie zakupione po zawarciu intercyzy wchodzi w skład majątku osobistego osoby, która je nabyła.
2 Wystąp zgodnie do sądu razem z małżonkiem
W wyroku rozwodowym sąd może orzec również w sprawie wspólnego mieszkania. Robi to na zgodny wniosek stron wówczas, gdy małżonkowie są zgodni co do sposobu podziału i nie ma odnośnie do tego podziału między nimi sporu, który musiałby rozstrzygnąć sąd, co wpłynęłoby na przedłużenie postępowania w sprawie o rozwód.
Na zgodny wniosek małżonków sąd w wyroku rozwodowym może orzec również o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, pod warunkiem że drugi wyraża zgodę na opuszczenie lokalu bez dostarczenia mu innego pomieszczenia, np. lokalu zamiennego, bądź pomieszczenia zastępczego. Może też orzec o fizycznym podziale mieszkania, jeżeli jest to możliwe.
Natomiast gdy rozwodzący się małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd rozstrzygnie o sposobie korzystania z niego przez czas wspólnego zamieszkiwania po rozwodzie. Wnioski kierowane do sądu w sprawie tych rozstrzygnięć powinny zostać ujęte w pozwie.
PRZYKŁAD
Orzeczenie określi, z których części mieszkania każdy będzie korzystał
Orzekając o sposobie wspólnego korzystania z mieszkania, sąd najczęściej przydziela każdemu z małżonków prawo do korzystania z poszczególnych części wspólnego mieszkania. W miarę potrzeby może również unormować wzajemne stosunki rozwodzących się małżonków przez czas wspólnego zamieszkiwania. W tym celu sąd wydaje odpowiednie nakazy i zakazy, np. zakaz wprowadzania do wspólnego mieszkania osób trzecich (konkubiny rozwodzącego się małżonka). Sąd określa też pomieszczenia, które pozostają nadal we wspólnym używaniu obojga małżonków. Najczęściej są to: kuchnia, łazienka, piwnica lub strych.
3 Pamiętaj, że sąd uwzględni potrzeby dzieci
Orzekając w wyroku rozwodowym o wspólnym mieszkaniu, sąd przede wszystkim uwzględnia potrzeby dzieci oraz małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. W bardziej korzystnej sytuacji znajdzie się małżonek, któremu sąd powierzy wykonywanie tej władzy.
Już podczas wstępnego wysłuchania stron sąd powinien uzyskać od małżonków informacje dotyczące wspólnego mieszkania i dotychczasowego sposobu korzystania z niego przez nich, ich wspólne dzieci oraz inne osoby wspólnie z nimi zamieszkujące, a potrzeb mieszkaniowych dzieci i małżonków, a szczególnie tego, któremu powierzy wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Uwzględniając wniosek o przyznanie mieszkania jednemu małżonkowi, sąd w sentencji wyroku zamieszcza zastrzeżenie, że drugiemu nie przysługuje prawo do lokalu zamiennego ani do pomieszczenia zastępczego. W miarę potrzeby określa też w sentencji termin wydania mieszkania.
PRZYKŁAD
Procedura w sądzie w razie rezygnacji z prawa do mieszkania
Gdy podział mieszkania nie jest możliwy ze względów fizycznych lub prawnych, to sąd może przyznać je wyłącznie jednej osobie. Niemożliwość podziału występuje wówczas, gdy ma ono małą powierzchnię (np. niemożliwy jest podział jednoizbowej kawalerki) bądź brak jest zgody właściciela domu na fizyczny podział. Nie można też podzielić mieszkania, do którego ma prawo tylko jeden z małżonków, np. służbowego. W razie przyznania mieszkania tylko jednemu małżonkowi drugi musi wyrazić na to zgodę na piśmie, np. w podpisanym przez siebie piśmie procesowym albo w złożonym przed sądem i zaprotokołowanym oświadczeniu.
4 Określ w ugodzie sądowej sposób płacenia czynszu
Podział mieszkania można przeprowadzić w drodze ugody sądowej. Sąd kontroluje zawartą przez małżonków ugodę i sprawdza, czy jest zgodna z prawem i zasadami współżycia społecznego i nie narusza w sposób rażący usprawiedliwionego interesu dzieci i małżonka, któremu sąd powierzył sprawowanie nad nimi opieki. Chodzi tu nie tylko o dzieci wspólne oraz dzieci jednego z małżonków z poprzedniego związku. Bierze się pod uwagę ochronę interesu zarówno małoletnich, jak i pełnoletnich niepełnosprawnych dzieci, gdy wymagają pomocy i opieki. W ugodzie sądowej określa się zasady ponoszenia świadczeń na wspólne mieszkanie, np. procentowy lub ułamkowy udział w uiszczanym czynszu przez męża i żonę.
PRZYKŁAD
Kiedy sąd może orzec o eksmisji ze wspólnego lokalu
Na żądanie małżonka sąd nakazuje eksmisję w wypadkach wyjątkowych, gdy eksmitowany swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Orzeczenie eksmisji jest możliwe bez względu na to, jaki tytuł przysługuje małżonkom do mieszkania. Orzekając o eksmisji byłego małżonka w wyroku rozwodowym, sąd ocenia, w jakim stopniu zachowywał się nagannie w stosunku do drugiego małżonka i małoletnich dzieci, nad którymi sąd powierzył mu wykonywanie władzy rodzicielskiej.
5 Zawiadom spółdzielnię o rozwodzie
Gdy sąd orzeknie rozwód, to małżonkowie w ciągu roku muszą dopełnić formalności związanych z uregulowaniem swoich uprawnień do spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Takie prawo może należeć tylko do jednej osoby lub do obojga małżonków. Po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód faktycznie należy do dwóch obcych osób. Dlatego w ciągu roku trzeba zawiadomić spółdzielnię, komu przypadło spółdzielcze prawo do lokalu, albo przynajmniej przedstawić dowód wszczęcia postępowania sądowego o podział tego prawa. Gdy prawo przypadnie osobie, która nie jest członkiem spółdzielni, to powinna ona złożyć w spółdzielni deklarację członkowską w ciągu trzech miesięcy od dnia, w którym przypadło jej to prawo.
PRZYKŁAD
Spółdzielcze prawo wygaśnie w razie niezachowania terminów
Gdy w terminie nie zostaną wykonane czynności związane z przejęciem przez małżonka spółdzielczego prawa do lokalu, to spółdzielnia wyznaczy dodatkowy termin, co najmniej sześciomiesięczny. Uprzedzi małżonków o skutkach niezachowania dodatkowego terminu. Spółdzielnia podejmie wówczas uchwałę o wygaśnięciu spółdzielczego prawa do lokalu. Wtedy roszczenie do przyjęcia do spółdzielni i zawarcie umowy o ustanowienie prawa do lokalu przysługuje dzieciom i innym osobom bliskim.
6 Podziel w sądzie odziedziczone mieszkanie
Prawo do złożenia wniosku o podział majątku wspólnego małżonków, a także mieszkania, które wchodzi w jego skład, przysługuje również spadkobiercom byłego małżonka lub jego następcom prawnym (oraz spadkobiercom tych następców), gdy po ustaniu wspólności majątkowej małżonek zbył swój udział osobie trzeciej.
Osoba uprawniona, która nie jest małżonkiem, lecz przejęła jego prawa we wniosku o podział, musi powołać i udokumentować podstawę ustania wspólności oraz wskazać mieszkanie bądź inną nieruchomość, która ma być przedmiotem podziału. Dowodem na istnienie takiej nieruchomości może być wypis z księgi wieczystej oraz odpis orzeczenia sądowego.
PRZYKŁAD
Więcej praw ma spadkobierca małżonka niż nabywca
Spadkobiercy, którzy domagają się przeprowadzenia podziału majątku wspólnego po rozwodzie zmarłego i jego małżonka, mogą złożyć wniosek, aby sąd ustalił nierówne udziały małżonków w mieszkaniu. Natomiast takiego wniosku nie mogą złożyć nabywcy udziału w majątku wspólnym.
Małgorzata Piasecka
Podstawa prawna
Art. 567 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Art. 56 – 60 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59 z późn. zm.).
