Kleszcze mogą przenosić wiele chorób. Dwie z nich - borelioza i odkleszczowe zapalenie mózgu - są szczególnie niebezpieczne.
Jakie skutki mogą mieć choroby odkleszczowe?
Nierozpoznana i nieleczona borelioza może być przyczyną przewlekłych bólów stawów, zaburzeń koncentracji i pamięci, ciągłego zmęczenia, porażenia nerwu twarzowego, zaburzeń rytmu serca. Powikłania po odkleszczowym zapaleniu mózgu bywają różne. W skrajnych przypadkach choroba powoduje niepełnosprawność (wskutek porażenia różnych nerwów), a nawet śmierć - w Polsce umiera na nią kilka osób rocznie.
Czy trudno wykryć boreliozę?
W początkowej fazie choroby jest to dość łatwe. W pierwszym miesiącu od zakażenia w miejscu ukąszenia pojawia się zazwyczaj charakterystyczny rumień, któremu często towarzyszą objawy grypopodobne. Gorzej jest, gdy pacjent zlekceważy te objawy. Wtedy rumień znika, ale choroba rozwija się nadal w utajeniu. Ponownie daje o sobie znać po kilku miesiącach od zakażenia. Powoduje np.: bóle stawów, ciągłe zmęczenie, zaburzenia koncentracji. Ponieważ objawy te towarzyszą wielu chorobom, często nie są kojarzone z ukąszeniem przez kleszcza. Bywa, że dopiero po wykonaniu wielu badań i wykluczeniu innych chorób zaczyna się podejrzewać boreliozę. W jej rozpoznaniu pomaga oznaczanie poziomu przeciwciał. Najnowszą i najlepszą metodą diagnostyczną jest badanie PCR, które wykrywa we krwi fragmenty DNA bakterii wywołujących boreliozę. Można je jednak wykonać jedynie w kilku laboratoriach w Polsce.
Czy borelioza jest uleczalna?
Tak, pod warunkiem że zostanie wykryta, nim spowoduje trwałe uszkodzenia stawów czy układu nerwowego. Na szczęście borelioza postępuje dość wolno. Podstawą terapii są antybiotyki. W początkowej fazie choroby przez 21 dni przyjmuje się leki doustne. Objawy zwykle ustępują wcześniej, ale trzeba zawsze zażyć całą zaleconą dawkę leku. Inaczej może nastąpić nawrót choroby. Gdy choroba zostanie rozpoznana w bardziej zaawansowanym stadium, antybiotyki muszą być podawane dożylnie.
Co robić, gdy wystąpią objawy odkleszczowego zapalenia mózgu?
Bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia. Dlatego gdy wystąpią ból i zawroty głowy, wysoka gorączka, sztywność karku, nudności, chorego trzeba natychmiast odwieźć do szpitala.
Czy leki można zastosować profilaktycznie?
Nie. Leczenie rozpoczyna się wtedy, gdy wystąpią objawy choroby.
Poznaj swojego wroga
Kleszcze czają się na źdźbłach traw, pod liśćmi krzewów i niskich drzew. Nie mają oczu, ale są czułe na zmiany temperatury i ruch. Rozróżnia się wiele gatunków kleszczy. W Polsce najbardziej rozpowszechniony jest kleszcz pospolity. Niegdyś te pajęczaki zagrażały nam od marca do listopada. Obecnie wskutek ciepłych zim ich ataki zdarzają się nawet w styczniu. Nie wszystkie kleszcze są nosicielami chorób. Ocenia się, że najwięcej zakażonych kleszczy znajduje się na terenach wschodniej, północnej i zachodniej Polski.
Jak się przed nimi bronić? Co robić, gdy cię ukąszą?
Możesz uchronić się przed atakiem Kleszcze zamieszkują nie tylko lasy i łąki. Można się na nie natknąć także w zaroślach w pobliżu rzek i jezior, w parkach, a nawet przydomowych ogródkach. Dlatego zawsze gdy odpoczywasz na łonie natury, zachowaj ostrożność. lWybierając się na wycieczkę do lasu (zwłaszcza liściastego i mieszanego) czy na łąkę, właściwie się ubierz. Włóż koszulę z długimi rękawami (z mankietami zapinanymi na nadgarstkach) i długie spodnie (nogawki wpuść w buty lub skarpetki). Obowiązkowe są zakryte, najlepiej wysokie buty i nakrycie głowy.
- Podczas spaceru po lesie omijaj ścieżki zarośnięte krzakami (szczególnie leszczyny, czarnego bzu, jeżyn), paprociami i wysoką trawą.
- Nie siadaj ani nie kładź się na trawie, zwłaszcza pod krzakami i drzewami. lStosuj środki odstraszające kleszcze, tzw. repelenty.
- Podczas biwaku przed rozbiciem namiotu usuń nadmiar ściółki leśnej. Kiedy do lekarza Borelioza i odkleszczowe zapalenie mózgu rozwijają się w ciągu kilku tygodni od zakażenia. Dlatego przez miesiąc obserwuj miejsce po ukąszeniu i zwracaj uwagę, czy nie pogarsza się twoje samopoczucie.
Zgłoś się do lekarza, jeżeli wystąpią:
- rumień, który rozszerza się pierścieniowo od miejsca ukąszenia. Może on mieć rozmiary od kilku do kilkunastu centymetrów. Zwykle granica rumienia jest płaska, zaczerwieniona, może być bolesna. Jest to typowy objaw boreliozy;
- objawy grypopodobne - bóle mięśni, stawów, podwyższona temperatura ciała, złe samopoczucie. Mogą oznaczać boreliozę lub łagodną postać odkleszczowego zapalenia mózgu;
- ból i zawroty głowy, gorączka do 40 st. C, nudności, wymioty, zaburzenia równowagi, sztywność karku, nadwrażliwość na światło, utrata przytomności. Są to objawy zapalenia mózgu.
Dodatkowa ochrona
Przed odkleszczowym zapaleniem mózgu może cię zabezpieczyć szczepionka. Podaje się ją w trzech dawkach. Odporność na najbliższy rok zapewnią ci już dwie dawki przyjęte w odstępie miesiąca. W wyjątkowych sytuacjach okres ten można skrócić do 2 tygodni. Trzecia, podawana po roku zabezpiecza przez 3 lata. Później co 3 lata konieczna jest dawka przypominająca. Szczepionkę można podawać od 2. roku życia.
Jedna dawka szczepionki dla dorosłych kosztuje ok. 100 zł, dla dzieci - ok 60 zł.
Jak najszybciej wytrop intruza
Kleszcz atakuje bezboleśnie. Wpijając się w skórę, wtryskuje do rany ślinę, która zawiera substancje przeciwbólowe. Nie czujesz więc ani ukłucia, ani tego, że intruz tkwi w skórze. A ponieważ ma niewielkie rozmiary, łatwo go przeoczyć. Dopiero po 2-3 dniach w miejscu ukłucia pojawiają się zaczerwienienie i obrzęk, zaczynamy odczuwać ból, swędzenie. Także opity krwią kleszcz powiększa się i staje się widoczny. Zazwyczaj po mniej więcej tygodniu kleszcz sam odpada. Lepiej jednak na to nie czekać. Wprawdzie nie każdy kleszcz jest nosicielem niebezpiecznych drobnoustrojów, ale nigdy nie można tego wykluczyć. A im dłuższy masz z nim kontakt, tym większe ryzyko zakażenia. Dlatego po powrocie ze spaceru po lesie zawsze dokładnie obejrzyj całe ciało. Szczególną uwagę zwróć na skórę za uszami, u nasady włosów, pod pachami i kolanami, w pachwinach oraz na tułowiu. Ubranie, w którym byłaś na spacerze, od razu wypierz.
Gdy kleszcz wbił się w skórę:
- Najłatwiej usuniesz kleszcza pęsetą. Chwyć go tuż przy skórze i wyciągnij. Rób to bardzo delikatnie, by nie uszkodzić kleszcza.
- Rankę po ukłuciu zdezynfekuj np. wodą utlenioną.
- Jeżeli nie udało ci się usunąć całego kleszcza, nie rozdrapuj skóry. Zdezynfekuj jedynie miejsce ukąszenia.
- Nie smaruj kleszcza masłem ani innym środkiem. To spowoduje, że wstrzyknie on do skóry więcej śliny, w której mogą znajdować się zarazki.
